Łuczyce – tekst nr 3

Nagranie tekstu: Anna Patełko, transkrypcja: Agata Liberek, weryfikacja zapisu i opracowanie tekstu: Alina Kępińska.

 

Opowiada pani Zofia, babcia eksploratorki, lat 78, zamieszkała w Łuczycach.

                  

 

 

Czternaście.

Pamiętam, pamiętam jak Niemcy przyszli. Ale była taka łapaŋka, młodych wywozili do Niymiec, a ja uciekałam. Ludzi szczelają, to wywożą do Niymiec. No to takiźmy mieli, jak sie mówi, taki cynk od sąsiadów, że w nocy pukanie do okna i: „Uciekać”. No to ja i brat mój, o dwa lata starszy, no toźmy w koszulach uciekali, ubrania na, na ramienia i w pola. Toźmy spali w zbożu, gdzieś w krzakach, rosa, nie rosa, zimno. Człowiek uciekał, żeby, żeby nie złapali po prostu Niemcy. No i tak to trwało, trwało jakoś, uspokoiło sie. No to nasi z drugij wioski szczelali, wywozili ich, to my sie tag ukrywali jakichś pare lat, tak. I dorastało sie tak w tym strachu. Późnij przyjechali Nimcy, bo nie było nas młodych, nikogo, a wiedzieli, że naz jes dwoje młodszych, bo brat starszy i ja, no to zabrali ojca. Zabrali ^łojca, a ojciec był kulawy, no jakoś tam macocha przepłaciła, tum kaucje dała, mia^ła znajomości, puścili tego ojca. Puścili. A jak nam nie dali spokoju, zawsze obławy z karabinami, szczelanie koło domów, na postrach, żebyśmy wychodzili, tak. Jakoś sie tak przetrwało tum wojne, no i tak. Dużo ludzi wtenczas zginyło, późnij jeździli i tak, szukali, szukali tego, tego, tam kto był zapisany na liście, no to ich wyciągali z domu i tak byli wyszczelani. Znajomości były z takim Niymcym jednym, macocha miała, un sie dowiedział, przychodził po mleko. On umiał troche po polsku, ale mówi tak: „ Myźmy nic niewinni są, boście sami sprzedali Polske i sami sobie robicie, że Niemcy szczelają, bo my o tym nie wiymy. Polacy są – mówi – przewrotnymi ludźmi. Że o nic – mówi – tak jak jes Polska, no to jest Polak, jag jez Niymiec, no to jakim fol^dzdojczami sie robią, folgzdojczami. Wszysko momy na liście, a skąd, mówi, oni mają te liste, skąd? Od Polaków. A skąd my wiymy, że sie ten tag nazywa, czy sie ten tag nazywa?”.

Oni sie chcieli podlizać Niymcum. Skąd oni mogą wiedzieć, kto jes, mówi, że sie ten tag nazywo. Skąd Niymcy wiedzą? Wszystko było, mówi, od Polaków przepisane listy. I mówi: jeździli i szczelali. Że ten jez mówi, w a ka, ten jest w jakiejś tam partii innyj. Mówi, że to są akowcy, no to są ci partyzanci. Takie mieli nazwy. No i tak, że oni przyje^yżdżali i wyciągali jich w nocy i byle gdzie szczelali pod stodołą czy gdzieś w krzakach zabili, bo oni mieli jako że to są, no akowcy, że to, to jes po prostu, oni są przeciw Niemcom, że ich byle gdzie podsadzali miny, tory wysadzali, no, pomagali, prawda, na wojnie. To była partyzantka taka. A kto służył dobrze w partyzantce, to nie przeżył, a kto sie obijał, to dzisioj biorą piniundze, jak sie to mówi, takie, dodatkowe, że jako służyli w partyzan^tce. A ile takich jest tysięcy dzisioj, co on może nie widzioł nikogo, ino krzaki i wódke. Po krzakach sie chowali i wódke pili. Tak, to ja byłam naocznym świadkiem.

Tak, naocznym świadkiem byłam, to ich sie schodziło, grupowali sie w krzakach, i tam śpiewy były i łódka. To oni byli w partyzan^tce, a dziś biorą zapomogi całe partyzanckie. Ci, co służyli, to już nie żyją. Oni nie wrócili, a nie, to kaleki byli.