|
Strona 7 z 8 2. Podziały kościelne
Podziały kościelne na diecezje, archidiakonaty i dekanaty ustalone zostały w zasadzie już w w. XI. Nie pokrywały się one z administracyjnymi podziałami Mazowsza. Diecezją rdzennie mazowiecką była diecezja płocka, erygowana najprawdopodobniej ok. 1075 przez papieża Grzegorza VII. Granicę naturalną diecezji stanowiły: od strony północnej Pojezierze Mazurskie, co zresztą później miało stanowić granicę polityczną z państwem krzyżackim i Prusami. Od strony południowej wyznaczał ją bieg Pilicy, od zachodniej – rzeki Bzura i Warta, natomiast na wschodzie Podlasie, które było naturalną granicą pomiędzy zachodnią Rusią a Mazowszem. W strukturze administracji kościelnej po 1243 r. północną granicę wyznaczały diecezje pomezańska i warmińska. Na wschodzie diecezja graniczyła z biskupstwem wileńskim, a granica przebiegała na rzece Ełk od Grajewa aż do jej ujścia do Biebrzy w rejonie Goniądza, następnie zgodnie z biegiem Biebrzy aż do jej połączenia się z Narwią, dalej w górę Narwi aż do Tykocina, a stąd na południe do Bugu w rejonie Nuru. Na niewielkim odcinku w okolicach Węgrowa diecezja płocka graniczyła również z biskupstwem wołyńskim ze stolicą w Łucku. Dalej granica przebiegała na rzece Bug w kierunku północnym, a następnie lądem, przy czym parafie w rejonie Bugu i Liwca: Stoczek, Sadowne, Kamionna Laski, Korytnica – należały do diecezji płockiej. Linia graniczna z diecezją poznańską biegła od Liwca do Wisły w okolice Pragi, a następnie korytem Wisły na północ aż do Nowego Dworu. Od Okuniewa aż do parafii Dobrzyków, która należała do diecezji płockiej, granica przebiegała na Wiśle. Po lewej stronie rzeki znajdował się dekanat gostyniński, graniczący z biskupstwem poznańskim i biskupstwem włocławskim.
Ziemie mazowieckie diecezji płockiej podzielone były między archidiakonat płocki i pułtuski. Część z nich należała do archidiakonatu warszawskiego diecezji poznańskiej. Obejmował on dużą część województwa rawskiego, ziemię warszawską po lewej i częściowo po prawej stronie Wisły, prawie całą ziemię czerską oraz część ziemi liwskiej. Zachodnia i południowa część województwa rawskiego należały do diecezji gnieźnieńskiej, a parafie zapilickie ziemi czerskiej do diecezji krakowskiej [Kowalska 1991, 21]. Podział ten uległ zmianie po roku 1798, kiedy to utworzono nową diecezję warszawską. W chwili ustanowienia diecezja warszawska liczyła oprócz Warszawy 7 dekanatów: błoński, grójecki, gąbiński, mszczonowski, piaseczyński, sochaczewski i warecki. W 1800 r. Pius VII dołączył do niej parafie leżące na prawym brzegu Wisły: Pragę, Wieliszew, Tarchomin, Nowy Dwór, Chotomów i Nieporęt. Zostały one oddzielone od diecezji płockiej i przyłączone do diecezji warszawskiej jako osobny dekanat praski. Kolejna zmiana granic diecezji nastąpiła po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1920 roku. Mazowsze pozostało w granicach utworzonej w XIX wieku metropolii warszawskiej z diecezjami: warszawską, augustowską, kielecką, kujawsko-kaliską, lubelską, płocką, podlaską, sandomierską. W skład nowej metropolii warszawskiej, której granice zostały zmienione na mocy konkordatu z 1925 roku, weszły archidiecezja warszawska oraz diecezje: lubelska, łódzka, płocka, podlaska i sandomierska. Podział ten utrzymał się do roku 1939. Współcześnie również granice administracji państwowej nie przekładają się zupełnie na granice administracji kościelnej. W zasadzie największe zmiany w powojennym podziale administracyjnym Kościoła Rzymskokatolickiego wprowadziła bulla Totus Tuus Poloniae Populus z 1992 roku, która zapoczątkowała proces zmian administracyjnych zakończony de facto w 2004 roku. Dzisiaj ziemie dialektu mazowieckiego podzielone są między diecezje: płocką, warszawską, warszawsko-praską, łowicką, radomską, siedlecką, drohiczyńską, łomżyńską, białostocką, ełcką i warmińską.
|
