Kaszubszczyzna
| 
Kaszuby południowe
| 
Historia regionu
Historia Kaszub Południowych
Małgorzata Klinkosz
fot.Regina Białk, Małgorzata Klinkosz
Osadnictwo na Kaszubach Południowych jest datowane na epokę neolitu/młodsza epoka kamienna 3000-1800 lat p.n.e./ 9 w. p.n.e., a okoliczne muzea: Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich, Muzeum
Ziemi Kościerskiej,Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Chojnicach i
Muzeum Regionalne w Człuchowie
ilustrują historię regionu.
„Przystępując do pisania historii Kaszubów u schyłku XX wieku, winniśmy mieć świadomość nierozłączności ich losów z dziejami całego Pomorza, czyli terytorium usytuowanego miedzy Bałtykiem a Notecią i Warta oraz miedzy dolna Odra i dolna Wisła (ryc.1). Taki ideowy kształt kaszubskiej ojczyzny przywrócili Kaszubom w II pól. XIX wieku ich czołowi przedstawiciele, twórcy ruchu i ideologii kaszubsko-pomorskiej. Szczególna cecha Pomorza jest styk rożnych światów, odmiennych rzeczywistości geograficznych i kulturowo-politycznych. Jest to kraj styku morza i lądu, kraina spotkania – ścierania się i przenikania – dwóch wielkich światów i kultur: słowiańskiego i germańskiego. Pomorze i mieszkający na nim Kaszubi, jak cała Słowiańszczyzna nad Bałtykiem, od schyłku I tysiąclecia stało się przedmiotem rywalizacji miedzy państwami niemieckimi z zachodu i rozwijającym się państwem polskim od południa. Niemcy w swej ekspansji parli na wschód, Polacy dążyli ku północy, nad morze, świadomi swej wspólnoty lechickiej z mieszkańcami nadbałtyckiej krainy, nazwanej przez nich Pomorzem”
[1]
.
Dziedzictwo tego terenu tworzyły przede wszystkim trzy kultury: kaszubska, polska i niemiecka. Najwcześniejsza, kaszubska, datowana jest na IV wiek n.e. Na Pomorzu Wschodnim, w okresie średniowiecza, miała miejsce kolonizacja niemiecka i osadnictwo na prawie niemieckim. Panowanie Krzyżaków nie wzmocniło nadwątlonego już przez Niemców języka i utrzymania tradycji. Reformacja i kontrreformacja przyczyniły się do zapisków pierwszych wyrazów i tekstów po kaszubsku. Kolejne wojny, w tym potop szwedzki pozostawiły trwały ślad w pamięci historycznej Kaszubów.
Charakterystyczny teren Gochów ma swoją pamiętna historię z wyprawy pod Wiedeń w 1683 r. pod wodzą dziedzica z Brzeźna - Teodora Grafowskiego, za co chłopi otrzymali wówczas od króla Jana III Sobieskiego tytuły szlacheckie. Na pamiątkę, w Brzeźnie Szlacheckim odbywają się rekonstrukcje historyczne "Kaszubi pod Wiedniem". Udział Kaszubów w tym wydarzeniu upamiętnia pamiątkowy obelisk.
Centrum tego terenu stanowiło starostwo kościerskie pełniło wówczas funkcję reprezentanta władzy królewskiej. Od początków XVII wieku starostwo Kościerskie znajdowało się w rękach zasłużonego w dziejach Pomorza rodu Wejherów.
W 1747 roku we wsi Będomin, leżącej na wschód od Kościerzyny, urodził się autor słów polskiego hymnu narodowego Józef Wybicki, którego pomnik stoi w Kościerzynie. W dworku, miejscu urodzenia Wybickiego, od 1978 roku mieści się Muzeum Hymnu Narodowego, prezentujące osobę autora hymnu, a także historię„Mazurka Dąbrowskiego”.
Podczas zaborów ziemia kaszubska przypadła Prusom i zaczął się proces germanizacji. Najwybitniejsi przedstawiciele inteligencji kaszubskiej, jesienią 1939 r., zostali zabici w Piaśnickich Lasach, w okolicy, w Sztutofie, powstał pierwszy w Polsce obóz koncentracyjny. W Grabowie Kościerskim pochowano ofiary II wojny światowej. Kaszubi masowo brali udział w ruchu oporu, a najsilniejsza partyzancką organizacją wojskową był „Gryf Kaszubski”. Czasy powojenne to okres masowej migracji Kaszubów na Pomorze Zachodnie i na emigrację (np. Kanada). 1946 r. odbył się w Wejherowie I Kongres Kaszubski, na którym upomniano się o stanowiska w administracji dla autochtonów i o pomoc dla Słowińców. Komuniści jednak zdominowali pod wieloma względami te tereny. O ruch regionalny zadbali w tym czasie działacze kaszubscy, twórcy ludowi i pozostałe elity kaszubskie. Powstały muzea kaszubskie, Zrzeszenia Kaszubskie i odbudowa środowiska naukowego. Kaszubszczyzna weszła do szkół, przedszkoli, kościołów, mediów i do polityki.
[1]
Historia, geografia, język i piśmiennictwo Kaszubów, J. Borzyszkowski, J. Mordawski, J. Treder, Gdańsk, 1999, s. 14.
Start
Wprowadzenie
Podstawy dialektologii
Opis dialektów polskich
Kaszubszczyzna
Kultura ludowa
Leksykon terminów
Leksykon kaszubski
Autorzy
Mapa serwisu
Literatura
ISBN: 978-83-62844-10-4
© by Authors.
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie:
ITKS