Mapa serwisu
| 
Dzieje wsi (Choszczewo)
Dzieje wsi Choszczewo
Alina Kępińska
Pierwsze informacje o Choszczewie pochodzą już z początku XVI w. Na współczesnej mapie uwzględniającej województwo sieradzkie w II połowie XVI wieku wieś szlachecka Choszczowa leży w bezpośrednim sąsiedztwie dużego ówczesnego miasta powiatowego Szadku, na północ od niego. Powiat szadkowski z centralnie położoną stolicą powstał już w XIV w., a w XVI w. obok Szadku było w nim pięć miast: Łasko (dziś Łask) i Pabianice – na południu, oraz Lutomiersko (dziś Lutomiersk), Niemysłów i Uniejów – na północy; pograniczne miasta Widawa i Szczerców w czasach I Rzeczypospolitej należały bądź do sąsiedniego powiatu sieradzkiego, bądź szadkowskiego. W województwie sieradzkim zawsze był to powiat bardzo rozległy, a u schyłku osiemnastego wieku „jego granice wyznaczały rzeki Warta, Widawka i Ner. Zaczynał się u ujścia Neru na północ od Uniejowa, a kończył na linii Widawa-Zelów. Na jego terenie było 39 parafii, niewielkie dobra królewskie i rozległe włości kościelne”. (Nejman 2009: 35).
W słowniku
Nazwy miejscowe Polski
czytamy: „Choszczewo, wś, sier., gm. Szadek, 5 km na płn.-zach. od Szadka:
Chosczowa
1511 ŹDz XIII 191;
Choszczewa
lub
Choszczewo
i
Choszczewy
1880 SG I 636;
Choszczewo, -wa, choszczewski
1972 UN 50, 45” (Rymut (red.) 1997: 72; rozwiązanie skrótów na końcu artykułu). Nazwa własna
Choszczewo
jest nazwą dzierżawczą, a postać tworzącego ją przyrostka zmieniała się w historii – pierwotnie był to rzeczownik rodzaju żeńskiego
Choszczowa
, wskazujący, że elipsie uległ rzeczownik
wieś
lub
osada
. Pod koniec XIX w. pojawia się nazwa w obecnej postaci, czyli w rodzaju nijakim i z przyrostkiem
–ewo
po spółgłosce miękkiej bądź stwardniałej, typowym dla terenów Polski północnej.
Przed II wojną światową we wsi był dwór, po którym obecnie nie ma śladu. W okresie PRL była tu szkoła podstawowa, a jej budynek wykorzystuje obecnie wiejska społeczność.
Wieś Choszczewo zawsze była związana z Szadkiem, w którym znajdował się kościół parafialny. Szadek to stare miasto. Pierwotna osada targowa była tu „założona na przełomie X i XI w.”
(dane za prospektem
Powiat zduńskowolski
, s. 7). Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi natomiast „z 1295 r., kiedy to król Władysław Łokietek nadaje rycerzowi Wilczkowi dwa łany ziemi „apud civitatem nostram Schadek” (pod miastem naszym Szadkiem)” (Ruszkowski 2000: 202). Największy rozkwit miasto przeżyło w XV i XVI w. – było już wówczas ośrodkiem produkcji sukna. Potem popadło w stagnację w wyniku wojen i najazdów, a pod koniec XVIII wieku liczyło tylko 614 mieszkańców. Największym miastem w powiecie szadkowskim był u schyłku wieku XVIII Łask, mający 1088 mieszkańców, „potem kolejno Lutomiersk 748 (…), Pabianice 542, Uniejów 489, Zduńska Wola nie była jeszcze miastem, miała tylko 208 mieszkańców”. (Nejman 2009: 39). Prawa miejskie Szadek utracił w 1870 r., a odzyskał je w roku 1919. W okresie międzywojennym rozwinął się przemysł młynarski, handel i drobne rzemiosło, stworzono połączenie kolejowe na trasie Śląsk – porty. W czasie II wojny światowej utworzono tu getto na ok. 400 osób. W sierpniu 1942 r. wszyscy jego mieszkańcy zostali wywiezieni do Chełmna nad Nerem i zamordowani.
Najcenniejszym zabytkiem w Szadku jest gotycki kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Jakuba Apostoła, „zbudowany w latach 1333-1335 (konsekrowany w 1335 r. przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Janisława), restaurowany i przebudowany w XV w., a następnie w latach 1551, 1738, 1802 i 1868 (po pożarach), 1923-1924 i 1969-1971” (krótki prospekt
Przewodnik historyczny
, rozprowadzany w kościele p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Jakuba Apostoła w Szadku, s. 1). Jest to najcenniejszy zabytek sztuki gotyckiej na ziemi sieradzkiej. Jednym z najpiękniejszych elementów jego wystroju jest zachowana we fragmentach, na filarach środkowych i ścianie południowej, późno-gotycka polichromia ścienna z około 1451 r., dzieło Jana z Wrocławia. W kościele znajduje się też zespół pięciu bardzo cennych, manierystycznych, bogato rzeźbionych ołtarzy typu gdańskiego z początku XVII w., a także ambona późnorenesansowa z pierwszej połowy XVII w. „Dużą wartość artystyczną ma znajdująca się w ołtarzu bocznym po lewej stronie w nasadzie rzeźba gotycka – Pieta z pierwszej połowy XV w.” (
Przewodnik historyczny
, s. 3)
Cytowana literatura:
Tadeusz Marszał, 1995,
Szadek. Monografia miasta
, Szadek.
Elżbieta Nejman, 2009,
Powiat szadkowski w dawnej statystyce
, „Na sieradzkich szlakach”, XXIV, nr 2, s. 35-39
Powiat wielu możliwości
, film na płycie DVD, wydany przez Starostwo Powiatowe w Zduńskiej Woli.
Powiat zduńskowolski
, prospekt wydany przez Wydawnictwo Becker przy współpracy ze Starostwem Powiatowym w Zduńskiej Woli.
Przewodnik historyczny
rozprowadzany w kościele p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Jakuba Apostoła w Szadku.
Andrzej Ruszkowski, 2000,
Sieradz i okolice. Przewodnik turystyczny
, Sieradz.
Henryk Rutkowski (red.), 1998,
Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku
, pod red. Stanisława Trawkowskiego, t. 5.
Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku
, oprac. Krzysztof Chłapowski, Anna Dunin-Wąsowiczowa, Stefan K. Kuczyński, Kazimierz Pacuski, Elżbieta Rutkowska, Stanisław Trawkowski, Małgorzata Wilska, Warszawa, cz. 1.
Mapy, plany
, cz. 2.
Komentarz, indeksy
.
Kazimierz Rymut (red.), 1997,
Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany
, t. 2.
C – D
, Kraków.
Rozwiązanie skrótów z powyższego dzieła:
ŹDz – Źródła dziejowe. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym: XII-XIII: Polska XVI wieku… I-II. Wielkopolska. Wyd. A. Pawiński, Warszawa 1883,
SG – Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Pod red. F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego. I-XV. Warszawa 1880-1902,
UN – Urzędowe nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. Pod red. W. Taszyckiego. 1-197, 1963-1972.
http://www.szadek.net/
Start
Wprowadzenie
Podstawy dialektologii
Opis dialektów polskich
Kaszubszczyzna
Kultura ludowa
Leksykon terminów
Leksykon kaszubski
Autorzy
Mapa serwisu
Literatura
ISBN: 978-83-62844-10-4
© by Authors.
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie:
ITKS