|
Wieś Dolistowo położona jest nad rzeką Biebrzą w powiecie monieckim, w gminie Jaświły. W średniowieczu były to w zasadzie tereny jaćwieskie, świadczą o tym między innymi nazwy miejscowe, jak chociażby, położona kilkanaście kilometrów od Dolistowa Jaćwież Duża. jednak w rzeczywistości stanowiły ziemię niczyją, do której rościli sobie prawo Jadźwingowie, książęta mazowieccy, Krzyżacy, Litwini. Na mocy aktu z 14 sierpnia 1358 roku podpisanego w w Grodnie przez księcia mazowieckiego Ziemowita Trojdenowicza i księcia litewskiego Kiejstuta, wyznaczono granicę polsko-litewską, która przebiegała niedaleko wsi Targowisko (dawna nazwa Dolistowa). Względy spokój i możliwości trwalszego osadnictwa nad Biebrzą i Narwią przyniosła jednak dopiero Unia w Krewie z 1385 roku. Wcześniej, bo w roku 1382 w wyniku pokoju w Brodnicy książęta mazowieccy oddali ziemie po obu stronach Biebrzy aż po Nettę i Brzozówkę, sprowadzonym ponad sto lat wcześniej na ziemie polskie Krzyżakom. Istnieją przypuszczenia, że lokalizacją jednego z krzyżackich zamków (Methenburg), zbudowanego gdzieś nad rzeką Nettą w 1392 roku, są tereny dzisiejszego Dolistowa. Zamek ten stracił swoje znaczenie w 1398 roku, kiedy to Krzyżacy zaczęli budować inną twierdzę w Ełku. Dolistowo, Jaświły i Goniądz należały do ziemi wiskiej, która w 1401 roku znalazła się z powrotem w rękach książąt mazowieckich. Między rokiem 1401 a 1409 powiat goniądzki znalazł się znowu w rękach litewskich, wróciły one do Mazowsza w 1434 roku. Od początku XV w. na ziemiach między Biebrzą i Narwią nastąpiła prawdziwa eksplozja kolonizacyjna. Litewscy książęta zaczęli te tereny zasiedlać ludnością litewską i ruską, nie licząc się z dotychczasowym podłożem etnicznym tych ziem. Za osady, w których dominowało osadnictwo litewskie należy uznać: Jadeszki, Jaświły, Radzie i Szmaciły, osadnictwo ruskie: Mikicin, Bobrówkę i Moniuszki, Dolistowo natomiast zamieszkiwała ludność pochodząca z Mazowsza. W 1520 roku, kiedy utworzono nowe województwo podlaskie zmniejszyły się nieco wpływy ruskie i litewskie, co znalazło swoje odbicie w bardziej ekspansywnej kolonizacji mazowieckiej. Po śmierci ostatnich książąt mazowieckich w 1526 roku ziemie tego terenu zostały przyłączone do Korony przez króla Zygmunta Starego, Dolistowo znalazło się wówczas w powiecie knyszyńskim. Parafia w Dolistowie została założona najpóźniej w 1530 roku, choć pojawiają się w źródłach sugestie, że wydarzenie to miało miejsce w roku 1510, a nawet przed rokiem 1497. Dziś w Dolistowie znajduje się kościół parafialny pod wezwaniem św. Wawrzyńca z końca XVIII wieku ufundowany przez Izabellę Branicką z Poniatowskich, wraz z zabytkową dzwonnicą z roku 1803. W głównym ołtarzu kościoła wielką czcią jest otoczony Krucyfiks pochodzący z XVIII w. Pod krzyżem obraz Matki Bożej Pocieszenia z wieku XVIII (rokoko). W bocznym ołtarzu znajduje się piękny barokowy obraz Matki Bożej Różańcowej (XVIII w). Północne Podlasie, podobnie jak inne ziemie Rzeczypospolitej silnie odczuły wydarzenia związane z potopem szwedzkim, Dolistowo i okoliczne wsie zostały spustoszone, szczególnie przez Tatarów. Nie oszczędziły ich również wojska szwedzkie. W czasie zaborów Dolistowo znajdowało się pod zaborem rosyjskim. W 1807 roku powstało Księstwo Warszawskie, a jego granicę oparto na Biebrzy, w skutek czego wszystkie wsie należące do dzisiejszej gminy Jaświły znalazły się w granicach Cesarstwa Rosyjskiego. W roku 1915 wkroczyli tu Niemcy. Po odzyskaniu niepodległości Dolistowo znalazło się w granicach państwa polskiego. W roku 1919 utworzono gminę Dolistowo, która funkcjonowała do wybuchu wojny. Na przełomie 1923 i 1924 r. głównie z parafii Dolistowo (wsie Gurbicze, Mociesze, Szaciły, Stożnowo, Jadeszki, Jaświłki, i Jaświły) i częściowo z parafii Goniądz (wsie Rutkowskie Duże, Rutkowskie Małe i Romejki) powstała parafia Jaświły. Od 26 września 1939 r. do czerwca 1941 r. tereny obecnej gminy Jaświły znajdowały się pod okupacją sowiecką. Od 22 czerwca 1941 r. oddziały 10 Armii Radzieckiej w oparciu o Osowiecki Rejon Umocnień przez kilka dni stawiały opór nacierającym wojskom niemieckim, a później rozpoczęły odwrót w kierunku na Lidę, Słonim i Pińsk. Po wojnie nie odtworzono gminy w Dolistowie, zostało ono przyłączone do gminy Jaświły. W roku 1947 przy drodze do Goniądza została wybudowana kaplica pw. Najświętszej Maryi Panny. Jest to miejsce, w którym, wg miejscowej tradycji w roku 1884 trzem mieszkankom Dolistowa: Franciszce Łuszcz, Salomei Chodorowskiej i Marii Krysztopie objawiła się Matka Boża.
Źródła: http://www.jaswily.iap.pl/
|
