|
Piaski powstały prawdopodobnie we wczesnym średniowieczu. Pierwsze pisemne wzmianki o istnieniu takiej osady pochodzą z XIV wieku. Są to dokumenty zawierające dane o płaconym świętopietrzu z parafii nieborowskiej, do której należały cztery wsie (w tym również Piaski). Pod względem administracyjnym należały do grodu sochaczewskiego, a kiedy w XV wieku ustalił się podział województw na ziemie i powiaty, znalazły się w granicach ziemi sochaczewskiej w powiecie rawskim. Wraz z okolicznymi wsiami – Łasiecznikami, Wólką Łasiecką, Sypniem, Sokołowem i Jasionną Piaski wchodziły w skład „dóbr nieborowskich”. Dzieje wsi wiążą się zatem nierozerwalnie z historią Nieborowa – miejscowości skupionej wokół dworu Nieborowskich, który później przebudowano na barokowy pałac. Piaski były położone nieopodal ważnych dróg Polski Piastów i Jagiellonów: pierwszej prowadzącej z Poznania do Warszawy i drugiej – z Poznania do Krakowa. Przez samą wieś biegła natomiast droga z Nieborowa do Bud Bolimowskich. Piaski znajdowały się w połowie drogi z arcybiskupiego Łowicza do królewskiego Bolimowa. Piaski nie należały do Księstwa Łowickiego, lecz były – tak jak wszystkie wsie „klucza nieborowskiego” – we władaniu Nieborowskich (do końca XVII wieku), a następnie zostały często zmieniały właścicieli (Radziejowscy, Towiańscy, Lubomirscy, Łochccy, Ogińscy), by od lat 70. XVIII wieku przejść w posiadanie Radziwiłłów. Pierwszy z nich – książę Michał Hieronim Radziwiłł – doprowadził tu do powstania wzorowej gospodarki folwarcznej, m.in. przez wprowadzenie płodozmianu i innych nowoczesnych form gospodarki rolnej. Ze względu na fakt, że znajdowały się we władaniu szlacheckim powinności chłopskie były tu cięższe niż w Księstwie Łowickim należącym do arcybiskupów gnieźnieńskich czy w Bolimowie będącym własnością królewską. Po I rozbiorze Polski Piaski znalazły się w zaborze pruskim (tzw. Prusy Południowe), za czasów Księstwa Warszawskiego w powiecie sochaczewskim departamentu warszawskiego. Następnie należały do zaboru rosyjskiego (powiat łowicki, gubernia warszawska).
Dobra nieborowskie bardzo ucierpiały w czasie wojen napoleońskich, a następnie podczas powstania listopadowego. Stosunkowo najlepszy okres Piaski wraz z innymi wsiami klucza nieborowskiego po przejęciu go w 1879 roku przez Michała Piotra Radziwiłła, który dwa lata później założył fabrykę majoliki. Zatrudniano w niej kilkadziesiąt osób, a do wyrobów ceramicznych używano miejscowej glinki. Dobra nieborowskie odwiedzali wówczas tacy artyści, jak m.in. Aleksander Gierymski, Juliusz Kossak, Maria Konopnicka, Stanisław Przybyszewski czy Józef Weyssenhoff. W odrodzonej Polsce w okresie międzywojennym wraz z całym powiatem łowickim wchodziły w skład województwa warszawskiego, a od 1938 roku – łódzkiego. Ostatnim właścicielem dóbr nieborowskich był Janusz Radziwiłł, jeden z czołowych działaczy politycznych i gospodarczych okresu międzywojennego.
Literatura: Jan Wegner, Nieborów, Wydawnictwo „Sztuka”, Warszawa 1954. Włodzimierz Piwkowski, Nieborów – Arkadia, Łódź 1989. Włodzimierz Piwkowski, Nieborów. Mazowiecka rezydencja Radziwiłłów, Warszawa 2005.
Fotografie: Piotr Wysocki
Zdjęcie planu: J. Ostrowski, Plan dóbr nieborowskich z Arkadią, 1840. MNA Zb., inw. NB 2845. Fot. P. Wysocki. Plan ze zbiorów Muzeum w Nieborowie i Arkadii |
