Dzieje wsi Sułoszowa

 

          Początki wsi Sułoszowa sięgają średniowiecza. Jej nazwa jest dzierżawcza i wywodzi się od staropolskiego imienia Sułosz, które jest skróconą postacią staropolskich imion złożonych typu Sulisław, Sulistryj, a sufiks –owa wskazuje, że elipsie uległa żeńska nazwa osada. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z dokumentu wydanego 25 stycznia 1315 roku. Był to przywilej lokacyjny ustanowiony przez Władysława Łokietka dla niejakiego Mikołaja, któremu nadano las położony między zamkiem w Pieskowej Skale  
a wsią Sułoszowa.

            Za czasów Kazimierza Wielkiego w Krakowie utworzono wyższy sąd prawa magdeburskiego, a na jednego z ławników wyznaczono sołtysa ze Sułoszowej. Od wieku XIV okolice wsi znalazły się pod rządami rodziny Szafrańców herbu „Stary koń” – panów na zamku w Pieskowej Skale. Sułoszowa była w ich rękach przez dwieście trzydzieści lat. Najtrwalej w historii wsi zapisał się Stanisław Szafraniec, zagorzały kalwin, który przemienił kościoły w Sułoszowej i dwóch pobliskich wsiach na zbory, i za namową którego pańszczyźniani chłopi sułoszowscy zaprzestali płacenia plebanowi dziesięciny. Po Stanisławie Szafrańcu zachowała się księga sądowa klucza pieskoskalskiego, którą przekazał on gromadzie w 1595 roku. Ostatnia dziedziczka rodu Szafrańców poślubiła w 1608 roku wojewodę krakowskiego, Michała Zebrzydowskiego, należącego do obozu kontrreformacji, karzącego swych chłopów za nieobecność na mszy świętej i surowego dla zwolenników reformacji.

            Wojny toczone przez Polskę w wieku XVII nie oszczędziły terenów gminy sułoszowskiej. W czasie „potopu szwedzkiego” zamek w Pieskowej Skale na dwa lata został zajęty przez Szwedów, czego konsekwencją były niezliczone zniszczenia i upadek gospodarczy tych terenów. W 1661 roku zamek, a wraz z nim i Sułoszowa, drogą sukcesji przeszły w ręce Wielopolskich, panujących nieprzerwanie do 1841 roku (gdy tereny zostały sprzedane Janowi Mieroszowskiemu).

            Wiek XVIII przyniósł wiele ciężkich chwil dla całego narodu, w tym dla społeczności sułoszowskiej. W roku 1795 Sułoszowa dostała się pod panowanie austriackie. Dopiero czternaście lat później wojska księcia Józefa Poniatowskiego wyzwoliły te tereny. Sułoszową włączono do Księstwa Warszawskiego. Chłopi na mocy dekretu z 1807 otrzymali wolność osobistą i prawo odejścia ze wsi przy równoczesnym pozbawieniu ich praw do ziemi  
i poddaniu się rozkazowi opuszczenia wsi z woli pana.  

            Od 1815 roku Sułoszowa znajdowała się w granicach administracyjnych Królestwa Polskiego. Dla chłopów wiązało się to z powrotem poddaństwa, a sytuacja ludności sułoszowskiej zmieniła się wraz z rokiem 1846, dzięki carskiemu ukazowi o sporządzeniu tabel prestacyjnych, precyzujących powinności chłopa wobec dworu, sądu i plebana oraz zapewniających prawo nieusuwalności z ziemi chłopa posiadającego powyżej 6 mórg.

Druga połowa XIX wieku przyniosła tym terenom kilkanaście walk powstańczych  
w styczniu 1863 roku – jednak bez udziału sułoszowian. W następnych latach, po włączeniu wsi do guberni kieleckiej, ziemie te ulegały rusyfikacji. O spowodowanym nią niezadowoleniu chłopów świadczy uchwała z 26 stycznia 1906, w której domagano się wprowadzenia języka polskiego, autonomii oraz uwolnienia więźniów politycznych.  

Pierwsza wojna światowa była jednym z najtragiczniejszych okresów w historii Sułoszowej, bo wielu jej mieszkańców stało się ofiarami chorób, m.in. tyfusu, a sama miejscowość była palona i niszczona w wyniku działań militarnych. Po odzyskaniu  
w 1918 roku przez Polskę niepodległości, we wsi odnotowano znaczny przyrost ludności, który w konsekwencji doprowadził do przeludnienia, skrajnej nędzy wielu mieszkańców  
i niejednokrotnie konieczności opuszczenia przez nich wsi.

W dniu 5 września 1939 do Sułoszowej wtargnęli hitlerowcy, którzy wyjechali ze wsi dopiero 20 stycznia 1945. Wśród akcji antyhitlerowskich zorganizowanych przez ludność wspomnieć należy o utworzonym na przełomie 1939-1940 roku w Sułoszowej zbrojnym ruchu oporu, przekształconym następnie w Bataliony Chłopskie.

 

źródła: