Mapa serwisu | Tekst 4

Przewóz - tekst nr 1


Informacja: jeśli nie możesz odsłuchać nagrania, skorzystaj ze wsparcia znajdującego się na stronie Adobe)
 
 

 

Nagranie: Agnieszka Dymińska
Przepisanie i opracowanie: Agnieszka Dymińska, weryfikacja: Halina Karaś
Informator: Pani Jadwiga Krześniak, ur. w 1952 r. w Kozienicach; od 58 lat mieszkała we wsi Przewóz, gmina Maciejowice, powiat Garwolin; wykształcenie wyższa; mąż - wykształcenie podstawowe, rodzice - 3 - 4 klasy szkoły podstawowej.
 
Pochodzenie nazwy wsi Przewóz
 
Proszę mi powiedzieć, jak brzmi gwarowa nazwa Przewozu?
Nasy1 wsi znacy2 sie?
Tak.
Tak łurzendowo3 to Przewóz, a tak jak sie na wsi mówi to Przywóz4. No.
A od czego ona pochodzi?
A to podobno legenda mówi, ze łuna5 pochodzi od tego, ze przewoziły6 sie przez Wisło7. Bo tu nasa wjeś to była tak naokoło8 łoblono9 wodomy10. Wisła tys mjała8 jinne11 koryto, ale to juz ze ponad ze dwjeście lat temu to Wisła zmjieniła12 koryto na skutek zatoru, jakyi 13 sie łutworzył na Wiśle i po prostu Wisła se14 zrobjiła jinno i popłynona15 innym. I w ty chwjilyi 16 Przywós jakby nie jest łoddzielóny łod drugyi 17 wjoski tum Wisłum18. Tylko jest takyi 13  połuncóny19 w ty chwilyi. A ot przewozenia2 przez Wisło łódkomy, bo tu łódkomy przewaźńe20 jeździły. Ale poni21, to jesce coś powjem. To sie z tym jesce wjųzało take22, take śmisne ale to wcale nie było śmisne, do tyigo jak cekał nad wodum, bo przewoźnik przewaźńe mjeszkoł23 nad Wisłum, blisko Wisły no i mjoł swoju24 łódko, próm, przewoził, zarobjił25 na tym. No ji ludzie jak sie chciały przewiść to tak stojoł26 nad Wisłum i tak: Podoooj! Podoooj łódkyi! i tak wołoł zeby przyjechała. No, kto tam sie tym trudnił, nu to cuwał nad tym zeby kómuś pómóc. No, ale sie znalazły przecies i take wywole casomy, co to łośmisyć kazdygo27 chciały, co coś to tak. Stonun28 z drugyi struny to wcale nie był przewoźnik tylko chto29 inny ji tak jak tomten wołoł: Podoooj łódkyi! bo mu sie spjesyło, chcioł sie dostać, to ten z drugyi mu tak odpowjadoł: Cekoooj mrooozu, nie bedzies30 płacił przewooozu. A tom sie zdenerwowoł z tamty stróny, mówi: A zebyś zdech! Ile to sie tak słysało nat tum Wisłum, jak łune styrcały. Bo to tak z tomty stróny, poni Wisły, to z tomty stróny łot Koźenic, z tomty stróny z Puscy Kozienicki31 tamoj32 to przychodziły z grzybomy, z jagodomy tutaj na to33 stróno. Bo tam tyz34 bidnie zyły. Tam bidnie było. No ji, ji stojało to, to nad wodum i wołało. Ale jak sie dowcipniś znalos no to tak, tak powjedzioł. No, o to tak było.
 
1nasy - mazurzenie; przejście wygłosowego -ej w -y(-i) i uproszczenie wygłosowej spółgłoski
2znacy, przewozenia - mazurzenie
3 łurzendowo - prelabializacja - poprzedzenie spółgłosek na początku wyrazu (w nagłosie) przez niezgłoskotwórczą (wymowa jak dziś ł)
4Przywóz - podwyższenie artykulacji e do y
5 łuna - prelabializacja; zwężenie artykulacji o do u przed spółgłoską nosową n
6przewoziły - zastąpienie form męskoosobowych z -li przez formę niemęskoosobową -ły (zachwianie kategorii męskoosobowości)
7Wisło - denazalizacja (zanik nosowości) wygłosowego
8tak naokoło, tys mjała - fonetyka międzywyrazowa nieudźwięczniająca - bezdźwięczna wymowa wygłosowej spółgłoski przed spółgłoskami półotwartymi (w tym przypadku) lub przed samogłoskami
9 łoblono - prelabializacja - poprzedzenie nagłosowej samogłoski o (wymowa jak dziś ł); zwężenie artykulacji a do o przed spółgłoską nosową n; dawne ā (ostatnie) realizowane wąsko jako o
10wodomy - zwężenie a do o przed spółgłoską nosową m; -ami > -omy (asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej i uproszczenie spółgłoskowego elementu palatalnego)
11jinno - prejotacja - poprzedzenie samogłoski i- na początku wyrazu (w nagłosie) przez j
12zmjeniła - asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej m’
13jakyi, takyi - twarda wymowa grupy ki
14se - cecha ogólnogwarowa, nieróżnicującą gwary regionu (ale jednak cecha gwarowa); uproszczenie wyrazu ‘sobie’
15popłynona – ogp. popłynęła, unosowienie spółgłoski ł przez nosówkę ę, i wymowa powstałej grupy eN jako
16chwjilyi - twarda wymowa l’; asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej w’
17drugyi - przejście wygłosowego -ej w -yi i uproszczenie wygłosowej spółgłoski
18tum Wisłum - asynchroniczna wymowa wygłosowego , zwężenie barwy tej głoski do u
19połuncóny - mazurzenie; asynchroniczna wymowa w śródgłosie wraz ze zwężeniem barwy tej głoski do u; oraz zwężenie artykulacji o do u przed spółgłoską nosową n
20przewaźńe - siakanie (wynik upodobnienia pod względem miękkości)
21poni - zwężenie a do o przed spółgłoską nosową n
22take - twarda wymowa grupy kie jako ke
23mjeszkoł - podwyższenie samogłoski ścieśnionej á (kontynuantu dawnego ā) i utożsamienie się z o; asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej m’
24swoju - utrata rezonansu nosowego nosówki tylnej w wygłosie, podwyższenie jej artykulacji do u
25zarobjił - asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej b’
26stojoł – północnopolski brak kontrakcji, spłynięcia dwu samogłosek przedzielonych jotą (j), która w tej pozycji zanika (nieściągnięta forma czasownika)
27kazdygo - mazurzenie; utrzymanie e ścieśnionego w D. l.poj zaimków
28stonun -asynchroniczna wymowa wygłosowej samogłoski tylnej przed ł i uproszczenie tej głoski, oraz aN -> oN
29chto - wymowa grupy nagłosowej kt- jako cht- na skutek rozpodobnienia w grupie dwóch spółgłosek zwartych
30bedzies - mazurzenie; utrata rezonansu nosowego nosówki przedniej
31Kozienicki - zwężenie wygłosowego -ej w -y(-i) i uproszczenie wygłosowej spółgłoski
32tamoj - przysłówek ‘tam’ w formie gwarowej, rozszerzonej sufiksem -oj
33to - denazalizacja (zanik nosowości) wygłosowego
34tyz - ścieśnione é (kontynuant dawnego ē) podwyższyło artykulację i utożsamiło się z y
 
 
 
 

 

 

ISBN: 978-83-62844-10-4 © by Authors. Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie: ITKS