Mapa serwisu | Tekst 5

Przewóz - tekst nr 2


Informacja: jeśli nie możesz odsłuchać nagrania, skorzystaj ze wsparcia znajdującego się na stronie Adobe)
 
 

 

Nagranie: Agnieszka Dymińska
Przepisanie i opracowanie: Agnieszka Dymińska, weryfikacja: Halina Karaś
Informator: Pani Jadwiga Krześniak, ur. w 1952 r. w Kozienicach; od 58 lat mieszkała we wsi Przewóz, gmina Maciejowice, powiat Garwolin; wykształcenie wyższa; mąż - wykształcenie podstawowe, rodzice - 3 - 4 klasy szkoły podstawowej.
 
W czym się dawniej kładło dzieci
 
To może Pani nam opowie jak wyglądała kiedyś kołyska, gdzie się kładło dzieci?
Paniusiu, dzieci kiedyś to sie kołysało w kolyibkach1 u nas tak sie mówjiło tu nad Wjisłum2, kolyibka albo kołyska rozmaicie mówjily3. To take4 łózecko5 było na kosiorach, na bjegunach6 inacy7 no i w tym sie kładło dziecko i łuno8 sobjie spało. A jak sie sło poniusiu9 na pole to sie wzieno10 ze sobum bulbo, albo bujacko bo tyz11 take dwje nazwy mjała12. To była, jak tu tak poni wytumacyć zeby5 poni zrozumjiała. To był taki drųzek i ćtery13 take kołkyi 14take nogyi 15. łUny w tym drązku16 były wywjiercune take ćtery łotwory17 i te nogy były tam wsadzune i tak była postawjono, ze łuna sie nie przewróciła. No i wjųzało sie przy tym drųzku płachto18 no i kładło sie tam podusko jakuńś19 cy coś no i tyś sie kładło dziecko, casomy20 sie przykrywało cymś zeby go muchy nie zezarły na polu. No i tak sie bujało. Nie kładło sie go na ziemy21, zeby sie nie przyziembjiło, tylko w ty bujocce. I jak sie sło do dómu to ta bujacka zostawała na polu, tylko sie casomy tak zarzuciło na ten drųzek to płachto razom z tym, z tym co sie tam dziecku podkładało ji22  zeby nie wlazło jake4 zwjierzo casomy, bo casomy kout23 jakiś albo co, no to, zeby nie wlazło, no to, o to tak sie kołysało.
I przy drzewie się stawiało, czy …?
Pod drzewem, zeby chłódbył ale niekóniecnie, bo jak było pole take gdzie nie było drzewa, no to jus nie było gdzie postawić. A jak sie sło do dochtora24, cy gdzie z dzieckom to sie cłowjek musioł naodzioć kilimom albo płachtum i tak przy sobjie sie dziecko nosiło, poniusiu. O tak było, kiedyś nie było wózków to, było bardzo cięzko5.
Ta płachta to jakieś miała wzory czy to taka zwykła, biała?
Nie, nic bjało była ze lnu zrobjóno, zesyto25. Płachtum jesce to tak jak sie sło kele dumu, tak na26 wsi, po wsi, do koguś, to tak na pole jak sie gdzie wlekło to dziecko. A jak sie poni jechało gdzie dalyj27 no do dochtora najceńścij28 no to kilim był. Kilim to taki z wełny łutkony29 na krośnie, z łowcy30 wełny i mjoł31 wzory, kolorowy był i w to sie cłowjek łokrencoł i to dziecko tamoj32 razom w tym niósł. Albo były take chustkyi, ćeńse, grupse zelezy od pory roku. To były take chustkyi - jesiunkyi to sie ich33 kiedyś nosiło zamiast płasca i palta. No to w tym tak samo nosiło sie. O.
A w ziemie na przykład?
No to w zimie tak samo. Tylko były te chustky grubse. Dziecko sie łubjerało jesce dodatkowo w becik. Były take beciky. Wy to jus nie pomientota34 bo jesteśta34 młode. To było coś na wzór poduskyi. Tylko taki długy, składało sie to, to na pół jak sie dziecko włozyło i sie wjųzało take trockyi były. Wjųzało sie dziecko, nie wypadło i w pjórach35 było mu ciepło.
 
 
1kolyibkach - twarda wymowa l’
2Wjisłum - asynchroniczna wymowa wygłosowego , zwężenie barwy tej głoski do u; asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej w’
3mówjily - twarda wymowa l; asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej w’
4take, jake - twarda realizacja grupy kie, brak fonemu k’
5łózecko, zeby, cięsko - mazurzenie
6bjegunach - asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej b’
7inacy - mazurzenie; przejście wygłosowego -ej w -y(-i) i uproszczenie wygłosowej spółgłoski
8 łuno - prelabializnacja - poprzedzenie spółgłosek na początku wyrazu (w nagłosie) przez niezgłoskotwórczą (wymowa jak dziś ł); zwężenie artykulacji o do u przed spółgłoską nosową n
9poniusiu - zwężenie a do o przed spółgłoską nosową n
10wzieno - wymowa gwarowa samogłoski nosowej przed spółgłoską t
11tyz - ścieśnione é (kontynuant dawnego ē) podwyższyło artykulację i utożsamiło się z y
12mjała - asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej m’
13ćtery – siakanie (wynika z mazurzenia, uproszczenie pod względem miękkości)
14kołkyi - twarda wymowa grupy ki
15nogyi - twarda wymowa grupy gi
16drązku - mazurzenie; synchroniczna wymowa samogłoski nosowej przed spółgłoską szczelinową
17 łotwory - prelabializacja - poprzedzenie nagłosowej samogłoski o (wymowa jak dziś ł)
18płachto – denazalizacja (zanik nosowości)  wygłosowego
19jakuńś - asynchroniczna wymowa spółgłoski tylnej w śródgłosie wraz z podwyższeniem jej artykulacji
20casomy - mazurzenie; zwężenie a do o przed spółgłoską nosową m; -ami (asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej i uproszczenie spółgłoskowego elementu palatalnego)
21ziemy - twarda wymowa mi
22ji - prejotacja - poprzedzenie nagłosowej samogłoski i-
23kout - wymowa samogłoski (<stpol. ō) jako dźwięku pośredniego ou
24dochtora - wymowa grupy śródgłosowej kt- jako cht-; rozpodobnienie w grupie dwóch samogłosek zwartych
25zasyto - dawne ā związane do o
26tak na - fonetyka międzywyrazowa nieudźwięczniająca - bezdźwięczna wymowa wygłosowej spółgłoski przed spółgłoską półotwartą (w tym przypadku) lub samogłoską
27dalyj - przejście wygłosowego -ej w -yj
28najceńścij - przejście wygłosowego -ej w -ij
29 łutkony - prelabializacja; zwężenie a do o przed spółgłoską nosową n;
30 łowcy (‘owczej’) - mazurzenie; przejście -ej w -y(-i) i uproszczenie wygłosowej spółgłoski; twarda wymowa końcówki narzędnika wargowej miękkiej i uproszczenie
31mjoł - podwyższenie samogłoski ścieśnionej á (kontynuantu dawnego ā) i utożsamienie się z o; asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej m’
32tamoj - przysłówek ‘tam’; w formie gwarowej, rozszerzonej sufiksem -oj
33ich (‘je’) - B. l.mn (brak kategorii męskoosobowej)
34pamientota, jesteśta - 2 os. l. mn. cz. teraźniejszego z dawną końcówką liczby podwójnej -ta
35pjórach - asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej p’
 
 
 
 
 

 

 

ISBN: 978-83-62844-10-4 © by Authors. Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie: ITKS