Mapa serwisu | Tekst 6

Przewóz - tekst nr 3


Informacja: jeśli nie możesz odsłuchać nagrania, skorzystaj ze wsparcia znajdującego się na stronie Adobe)
 
 

 

Nagranie: Agnieszka Dymińska
Przepisanie i opracowanie: Agnieszka Dymińska, weryfikacja: Halina Karaś.
Informator: Pani Jadwiga Krześniak, ur. w 1952 r. w Kozienicach; od 58 lat mieszkała we wsi Przewóz, gmina Maciejowice, powiat Garwolin; wykształcenie wyższa; mąż - wykształcenie podstawowe, rodzice - 3 - 4 klasy szkoły podstawowej.
 
O robieniu palemki
 
Może teraz pani nam powie, jak wyglądała Niedziela Palmowa?
Pani najprzód było trza sobje1 zrobjić palemko, kazdy2 musioł3 se4 łumjić5 zrobjić?
Z czego się robiło palemki?
A to jo poniusi6 powjiem. Gałųska wjirzby i lescyny2 musiała być, bo mówjiły tak z dawjen dawna, ze kiedy Pon7 Jezus łumarł na krzyzu, to cało przyroda była w żałobjie. No
i mówjiły8, ze jedynie ta wjirzba to jak łusłysała, ze Pon Jezus łumarł, to sie go straśńe9 łuzałowała. Z gałųskyi 10 sosny mówjiło sie tak samo, bo tak samo głosiła legenda, ze, ze łuna była, bardzo rozpacała. Ji11 mówjiła, ze skoro Pon Jezus łumarł, to łuna musi mić ciemny kolor. No ji sosna mo takyi 10 ciemny kolor. Mówjiło sie, ze cisu jesce tak samo. To cis to rośńe na smentarzach, poni, to jus na12 tym drzewje to ani ptok13 nie usiuńdzie, ani nic, no to musiało być coś prowdy z tych legendów14 wszystkich. No i mówjiło sie jesce, ze z tych winoroślów15 cy to jak to nazywajum16 teraz. Take17 poni jagody, to jagodzonie, o take borowjonie, to ciomne take, co to w lesie rosnum. To z tyigo tyś18 sie robjiło. Ale nie robjiło sio z tómpoli19.
A dlaczego?
A z tómpoli sie nie robjiło, poniusiu bo mówjiła legenda, ze jak Pon Jezus łumarł, to łuna se nic z tego nie robjiła. Bo łuna mówjiła, ze jest bez grzychu, tómpola ji łuna se nic z tego nie robjiła. Ji łuna, poniusia wji20, ze przyjrzy sie poniusia, wji jak tómpola wyglundo21, cy nie? No, łuna zawse sie trzęsie, te listki sie zawse trzęsu22, wtedy nawet kiedy jest trzydzieści stopni ciepła, bo tak sie tera Pona Jezusa boi. I pozycyła swoich gałęzi do bicowonia Jezusa. I z tyigo ni mozna, tego brać. A tak to sie rozmaicie przybjirało, poniusiu, ji jak chto23 łumjioł, jak kto mógł, jak kto widzioł24 u swoim matki, któro kobita, bo to tyz kobity robiłi25, tak sobjie łubrała no ji z tomy palmomy26trzeba było pójść do kościoła.
A też był taki konkurs, kto dłuższą, kto ładniejszą zrobi palmę?
Nie, łu nas to jo tego nie pamjentum, łu nas takich wjelkich sie nie robjiło tylko take no, take średnie, nie robjiło sie takich wjielgachnych.
 
 
1sobje - asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej b’
2kazdy, lescyny - mazurzenie
3musioł - podwyższenie samogłoski ścieśnionej á (kontynuantu dawnego ā) i utożsamienie się z o
4se - cecha ogólnogwarowa, dziś potoczna, nieróżnicującą gwary regionu (ale jednak cecha gwarowa); uproszczenie wymowy wyrazu sobie
5 łumjić (‘umieć’) - prelabializacja - poprzedzenie spółgłosek na początku wyrazu (w nagłosie) przez niezgłoskotwórczą (wymowa jak dziś ł); asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej m’; zastąpienie w bezokoliczniku sufiksu -eć przez sufiks -ić; kontynuant dawnego ē
6poniusi - zwężenie a do u przed spółgłoską nosową n
7Pon - zwężenie a do o przed spółgłoską nosową n
8mówjiły - zastąpienie form męskoosobowych z -li przez formę niemęskoosobową
-ły (zachwianie kategorii męskoosobowości); asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej w’
9straśnie – siakanie (tu wynik upodobnienia pod względem miękkości)
10gałųskyi, takyi - twarda wymowa grupy ki
11ji - prejotacja - poprzedzenie samogłoski -i na początku wyrazu (w nagłosie) przez j
12jus na - fonetyka międzywyrazowa nieudźwięczniająca - bezdźwięczna wymowa wygłosowej spółgłoski przed spółgłoską półotwartą (w tym przypadku) lub przed samogłoską
13ptok - podwyższenie samogłoski ścieśnionej á (kontynuantu dawnego ā) i utożsamienie się z o
14legendów – uogólnienie końcówki -ów w D. l.mn rzeczowników wszystkich rodzajów 
15tych winoroślów – uogólnienie końcówki -ów w D. l.mn rzeczowników wszystkich rodzajów  
16nazywajum - asynchroniczna wymowa wygłosowego , zwężenie barwy tej głoski do u
17take - twarda wymowa grupy kie jako ke
18tyś - ścieśnione é (kontynuant dawnego ē) podwyższyło artykulację i utożsamiło się z y
19tómpoli - nazalizacja (unosowienie) samogłoski; podwyższenie o do u przed spółgłoską nosową m
20wji (‘wie’) - uproszczenie; asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej w’
21wyglundo - asynchroniczna wymowa spółgłoski tylnej w śródgłosie wraz
z podwyższeniem jej artykulacji do u
22trzęsu - utrata rezonansu nosowego nosówki tylnej w wygłosie wraz z podwyższeniem jej
artykulacji; synchroniczna wymowa samogłoski nosowej przed spółgłoską szczelinową
23chto - wymowa grupy nagłosowej kt- jako cht- na skutek rozpodobnienia w grupie dwóch spółgłosek zwartych
24wjidzioł - podwyższenie samogłoski ścieśnionej á (kontynuantu dawnego ā) i utożsamienie się z o; asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej w’
25kobity robili – upowszechnienie się czasownikowych form na -li przy rzeczownikach niemęskoosobowych (zachwiana kategoria męskoosobowości)
26palmomy - zwężenie a do o przed spółgłoska nosową m; -omi > omy (asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej i uproszczenie spółgłoskowego elementu palatalnego)
 
 
 
 
 

 

 

ISBN: 978-83-62844-10-4 © by Authors. Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie: ITKS