Mapa serwisu
| 
Geografia regionu (Kujawy)
Kujawy - Geografia regionu
Agnieszka Ewa Piotrowska
Instytut Języka Polskiego UW
Kujawy to
kraina historyczna
i region etnograficzny na
Pojezierzu Wielkopolskim
w dorzeczu środkowej
Wisły
i górnej Noteci leżąca na lewym brzegu Wisły, na południe od ujścia Brdy pod Fordonem, dzisiaj w Bydgoszczy (Szkulmowska 2006: 11). Do Kujaw należą: Pojezierze Kujawskie, Równina Inowrocławska, południowa część
Kotliny Toruńskiej
, zachodnia część Kotliny Płockiej i wschodni skrawek Pojezierza Gnieźnieńskiego.
Granice Kujaw biegną lewym brzegiem
Wisły
od ujścia
Skrwy
na południu po ujście
Wdy
na północy, ciągną się ku zachodowi do
Koronowa
i
Nakła
aż po
Pakość
do
Noteci
, dalej skręcają na zachód od rzeki, przechodzą przez jezioro Trląg, łukiem przecinają lasy strzelneńskie, dochodzą do
Jeziora Skulskiego
i górnej Noteci. Następnie obejmują
Jezioro Brdowskie
,
Chodecz
i
Lubień Kujawski
, aby dojść poprzez Skrwę do Wisły.
Na północy Kujawy graniczą z
Pomorzem Gdańskim
, na zachodzie z
Wielkopolską
(z
Poznańskiem
na północy – tu granicę wyznacza rzeka Noteć – i
Kaliskiem
na południu), na południowym wschodzie z
Mazowszem
. Po prawej stronie Wisły znajdują się Ziemie Dobrzyńska i Chełmińska, dawniej uznawane przez niektórych etnografów i historyków za część Kujaw (Gloger 1903: 21-22; Gajek 1938; Fischer 1934: 125
), współcześnie wschodnią granicę regionu wytycza Wisła. Na północy Kujawy graniczą też z Krajną Nakielską, na zachodzie z Pałukami.
Region ten, najbliższy kulturowo Wielkopolsce, położony jest w całości w południowej i południowo-wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego (poza niewielką częścią w powiecie kolskim, należącym do województwa wielkopolskiego). Kujawy obejmują powiat aleksandrowski, inowrocławski, radziejowski i włocławski oraz środkowo-wschodnią część mogileńskiego, północną kolskiego, południową toruńskiego (w tym południową część Torunia) oraz na północnym zachodzie bydgoskiego. Zajmują dzisiaj około 4500 tys. km
2
. Historyczne granice Kujaw, uznawane do końca XIX wieku, sięgały aż po
Koronowo
– miasto zaliczane obecnie do Krajny (por. Szkulmowska 2006: 17).
Średnie wysokości terenu na Nizinie Kujawskiej wahają się między 100-130 m n.p.m., krajobraz jest równinny, urozmaicają go wzniesienia morenowe i wały piaszczysto-żwirowe, a w głębokich rynnach i zagłębieniach – blisko 600 jezior, pozostałość po lodowu. Największe z nich jest Gopło (2340 ha) leżące w centrum pojezierza, drugie co do wielkości jest Jezioro Pakoskie (dawniej Trląg). Gopło było dawniej znacznie większe, a nieprzerwany ciąg rzek i jezior tworzył szlak wodny, od czasów prehistorycznych wykorzystywany jako droga handlowa (Lange i in. 2001: 9).
Na Wysoczyźnie Kujawskiej prawie nie występują lasy. Zdarzają się natomiast kolonie roślin słonolubnych, tzw. halofity, które przywędrowały tutaj z terenów nadmorskich, i zadomowiły się dzięki naturalnym źródłom słonych wód. Kujawskie
czarnoziemy
należą do jednych z najlepszych gleb w Polsce. Uprawia się na nich pszenicę, jęczmień i buraki cukrowe.
Pod utworami lodowcowymi znajdują się pokłady soli kamiennej i potasowej, gipsu, oraz węgiel brunatny i glina ceramiczna. Na Kujawach od dawna wydobywa się wapienie przydatne w produkcji wapna budowlanego, cementu i sody spożywczej. Najnowsze badania geologiczne wykazują, że znajduje się tu również ropa naftowa.
W kilku ośrodkach znajdują się lecznicze wody mineralne (Inowrocław, Aleksandrów, Czerniewice, Wieniec-Zdrój).
Cytowana literatura:
A.
Fischer,
Etnografia słowiańska
, z. 3,
Polacy
, Lwów-Warszawa 1934.
Zygmunt Gloger,
Geografia historyczna ziem dawnej Polski
, Kraków 1903, ss. 21-22.
Józef Gajek,
Skład etniczny Wielkiego Pomorza
, Teka Pomorska, t. 3, nr 1-2, Toruń 1938.
Roderyk Lange, Pawlak Aleksander, Krzyżaniak Barbara,
Folklor Kujaw
, Poznań 2001.
Zbigniew Podgórski,
Region Kujawsko-Pomorski
, Warszawa 1999.
Start
Wprowadzenie
Podstawy dialektologii
Opis dialektów polskich
Kaszubszczyzna
Kultura ludowa
Leksykon terminów
Leksykon kaszubski
Autorzy
Mapa serwisu
Literatura
ISBN: 978-83-62844-10-4
© by Authors.
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie:
ITKS