W szczegółowych podziałach dialektalnych nie wyróżnia się takiego subregionu. Zgodnie z najbardziej znaną klasyfikacją Stanisława Urbańczyka omawiany obszar gwarowy znajduje sie w obrębie Małopolski środkowej, w jej części południowo-zachodniej i wkracza nieco na obszar Pogórza (zob. mapa 1)
Z kolei we wcześniejszym podziale twórcy polskiej dialektologii, Kazimierza Nitscha, na schematycznej mapie podziału dialektów polskich zamieszczonej w II wydaniu
Wyboru polskich tekstów gwarowych jest to Małopolska północno-środkowa, przy czym kraniec południowy tego obszaru wykracza poza wymieniony region, obejmując też północną część nazwaną przez badacza „Południowym pasem Małopolski nizinnej” (Nitsch 1960). Zob. mapa 2.
W spisie treści jednak i w samym układzie tekstów przeprowadza dalsze podziały na mniejsze jednostki gwarowe. W Małopolsce środkowo-północnej wyróżnia Miechowskie i Wschodniokrakowskie, które odpowiadałyby w dużej mierze obszarowi etnograficznemu Krakowiaków wschodnich. Okolice Tarnowa natomiast wchodzą w obręb wydzielonego „Południowego pasa Małopolski nizinnej”.
Podobnie, lecz w szczegółach nieco inaczej, klasyfikuje te gwary Eugeniusz Pawłowski. Wyróżnia on zatem dialekt środkowomałopolski, który obejmuje obok grupy sandomierskiej i gwary lasowskiej grupę kielecko-miechowską (zob. mapa 3).
Gwary pogranicza Małopolski środkowej i Pogórza zachowują obecnie bardzo mało cech gwarowych, co związane jest z sąsiedztwem Krakowa, Tarnowa i innych miast. Cechy gwarowe realizowane są nieregularnie i z różnym stopniem intensywności. Większość z nich zanika pod wpływem języka ogólnopolskiego. Tę tendencję zauważył już Kazimierz Nitsch na początku XX wieku (zob. Nitsch 1923, 514), potwierdzili ją po II wojnie światowej późniejsi badacze (por. Pawłowski 1966, 200; Urbańczyk, 1984, 87).
2. Gwary Krakowiaków wschodnich w Wyborze tekstów gwarowych Kazimierza Nitscha (1968)
W Wyborze tekstów gwarowych Kazimierza Nitscha znajdują się trzy teksty gwarowe pochodzące z obszaru gwarowego, który zaliczamy do Krakowiaków wschodnich. Są to teksty z okolic Tarnowa, a zatem z obszaru położonego na południowy wschód odwsi, które stały się podstawą badań współczesnych. Miejscowości Lichwin, Zalasowa i Śmigno położone są w dawnym powiecie tarnowskim. Teksty zostały natomiast zapisane na przełomie XIX i XX wieku – są zatem tekstami rejestrującymi najstarszy stan gwary tego obszaru. Niestety, Kazimierz Nitsch nie podał informacji dotyczących informatorów (ich wieku i sytuacji społecznej).
I. Lichwin (dalej – skrót L)
Obecnie wieś znajduje się w gminie Pleśna, powiecie tarnowskim (woj. małopolskie).
II. Zalasowa (dalej zskrót Za)
Obecnie wieś położona jest w gminie Ryglice w pow. tarnowskim (woj. małopolskie).
III. Śmigno (dalej skrót Ś)
Obecnie wieś położona jest w gminie Lisia Góra (pow. tarnowski, woj. małopolskie).
Fonetyka
1.
Udźwięczniająca fonetyka międzywyrazowa we wszystkich trzech wsiach: L:
jag jesce, płosed mleć, jag mój, jag opszytomniał, spadź na, jag łociec, nidz jus, duh jego, Za:
nie jad i, juz na; Ś:
łopstadź na, iź na, nig nie, tag my, jag my, szed napszód; oraz w formach złożonych:
tagem Za, i udźwięcznienia wewnątrzywyrazowe: Ś:
wielgi.
2. Spółgłoski protetyczne przed samogłoskami, czyli:
· ł, tj.
labializacja w nagłosie przed samogłoską
o: L:
łojcem, łopowiedział, łon; Za:
łoba,
łod; Ś:
łon,
łogniu, i w śródgłosie głównie po spółgłoskach tylnojęzykowych i wargowych: L:
płosed, kłounie, głowe; Za:
kłościele, pło, rłobić, płowszechnie, zarłobłokłowe; Ś:
młoże,
złorać,
włolał,
płoniedziałek;
3. Wymowa samogłosek pochylonych:
· zachowanie
e pochylonego jako głoski pośredniej między
e i
y/i w Lichwinie: L:
kawalereym, pacieyrza, weym; natomiast w Śmignie tekst ilustruje podwyższenie artykulacji pochylonego
e i zrównanie z wysokimi głoskami
i, y, por. Ś:
ni, dopiro, bida, dobrygo, dopiro, inszygo.
· zachowanie
a pochylonego jako głoski pośredniej między
a i
o we wszystkich wsiach: L:
umartao; Za:
waos, wymaowiając, gaodaoł, zaoraoz, teraoz; Ś:
starao;
· zachowanie
o pochylonego jako głoski pośredniej między
o i
u: L
kłounie.
4. Wymowa samogłosek nosowych:
· W pozycji wygłosowej można zaobserwować trzy różne realizacje samogłoski nosowej tylnej:
· zachowanie nosowości w wygłosie, jak w języku ogólnym: L: dzieją; Za: siedzę, ucą, znacą;
· denazalizację wygłosowych samogłosek nosowych: Za:
dadzo,
muso;
· W pozycji śródgłosowej widoczna jest:
· denazalizacja samogłoski nosowej
ę w śródgłosie: L:
meża,Ś:
pamietom;
· asynchroniczna wymowa nosówek w śródgłosie przed spółgłoskami innymi niż szczelinowe, czyli zgodna z normą ogólnopolską: L:
pszelonk; Ś:
porzondek,
ksiendza,
łonka,
rombie.
5. Inne zjawiska wokaliczne:
· Przejście wygłosowego ej w i/y w stopniu wyższym przysłówków: L: późni; Za: najwięcy, lepi, dawni = dawniej; Ś: dawnij i formach przymiotnikowych: Ś: po wielgi niedzieli;
· Przejście wygłosowego -aj w -ej w 2. os. lp. i lmn. trybu rozkazującego: Ś: gadej; Za: witejcie, siadejcie, gadejcie;
· Utylnienie wymowy samogłoski y przed ł, czyli przejście -ył-/-ył w –uł-: Za: buł, kupiuł, robiuł; Ś: buła, buł, straszułe;
· Rozwój miękkiego
sonantu r do
ir: Ś:
sirpem.
· Brak przegłosu lechickiego: Ś: ramienach;
· Uprzedniona wymowa o jako bliska e odnotowana tylko w Śmiegnie: Ś: działe sie, chłep, debre, de karcmy, de ksiendza, pilnewaliźwa, presto, straszułe = straszyło, głewie, rezmajite.
6.
Mazurzenie: L:
rzecy, jesce, płosed, pszyse, przysło, żelaznem, jus, lezeć; Za:
swyseli, cas, cłowiek, msą, ucyć, slakta, księza, twardsą, zydzi, zacął, ze, ksiazęcy Ś:
cem, ło cem, tes, kłoszycek, casem, juz wiecór, zawse. Cecha ta realizowana jest niekonsekwentnie: L:
żelaznem, meża, żywota; Ś:
wszystko, kłoszycek, nasza, szukać, szet, życia, łoszukane. Ze zjawiskiem tym wiąże się
siakanie:
straśnie, przyśli.
7. Wymowa spółgłoski ch:
· Przejście śródgłosowego ch w k: Za: pokwalony, slakta;
· Przejście nagłosowego chr- w kr: Za: Krystus.
8. Uproszczenia wygłosowych grup spółgłoskowych: L: pszelonk, podnious; Za: połuniu = południu, jes, la = dla, abo, doś = dość; Ś: iź (‘iść’), czszej, sczszeche, czsza, szet, paczszywa; rzadziej zanik samogłoski: Za: chałpie.
9. Inne zjawiska konsonantyczne:
· Zleksykalizowane przejście grupy sł- > sw_: Za: swyseli = słyszeli.
Fleksja:
· Dawna końcówką -ą w B l.poj. rzeczowników żeńskich miękkotematowych zamiast dzisiejszego ogólnopolskiego ę: Za: na msą;
· Końcówka –(a)my N. lmn. rzeczowników i zaimków przymiotnych na skutek stwardnienia spółgłoski miękkiej m’, ekspandująca z Mazowsza na gwary małopolskie, zarejsestrowana tylko w Śmignie: Ś: s Cyganamy, temy, końmy, kłońmy.
· Archaiczna końcówka -em przymiotnika w N. lp.: L: żelaznem; Za: całem; Ś: z drugiem;
· Relikt liczby podwójnej w przymiotnikach: Ś: własnyma.
· Starszy typ odmiany czasownika popatrzeć, por. 3 os. l. poj. czasu przeszłego: L; popatrzał.
· Formy bezokolicznika na -yć zamiast ogólnopolskiego -eć: Za: umrzyć;
· Czas przeszły wyrażany formami dawnej
liczby podwójnej czasowników: Za:
byliśwa; Ś:
pilnewaliźwa,
idziewa,
paczszywa.
Leksyka:
· Archaizm fonetyczno-leksykalny: L: łociec; dialektyzm L: zarnowka – kij do żaren, Za: cwek ‘człowiek’, lirok ‘lirnik’.
We wszystkich trzech miejscowościach można mówić o bardzo dobrym zachowaniu gwary. Należy jednak pamiętać o tym, że w omawiane teksty były spisywane na przełomie XIX i XX wieku, czyli ponad 100 lat temu. Już wówczas jest jednak widoczna niekonsekwencja
mazurzenia – pojawiają się tu zarówno formy z tą cechą, jaki i bez niej. Bardzo silna jest natomiast
labializacja – niemal bezwyjątkowo zjawisko to dotyczy głoski
o, rzadziej
u, jednostkowo pojawia się również
prelabializacja samogłoski
a. Powszechnie notowana jest również
prejotacja.
Omówione teksty prezentują dość dobry stan zachowania ścieśnień wszystkich trzech samogłosek pochylonych, tj. ich wymowy pośredniej (
ao,
ey,
ei,
ou), a zatem brak ujednolicenia szeregu:
samogłoska jasna –
samogłoska pochylona na rzecz samogłosek jasnych. Dość powszechną cechą wokaliczną jest również przejście wygłosowego -
ej w -
i w przysłówkach oraz -
aj w -ej w imperatiwach – cecha, która współcześnie jest notowana bardzo rzadko.
Teksty opublikowane przez Kazimierza Nitscha potwierdzają, że gwary Krakowiaków wschodnich wpisują się w obszar
denazalizacji samogłosek nosowych, obejmujący całą środkową Małopolskę, chociaż podobnie jak
mazurzenie, nie jest ona konsekwentna – notowane są również formy zgodne z wymową ogolnopolską, jak z
asynchroniczną wymową nosówek w wygłosie. Dość charakterystyczne są również uproszczenia grup spółgłoskowych, zarówno śródgłosowych, jak i wygłosowych.
W omawianych tekstach notowane są cechy, które nie pojawiły się w tekstach późniejszych, jak np.
antycypacja miękkości.
Gwara jest dość dobrze zachowana na płaszczyźnie fleksyjnej – pojawiają się formy liczby podwójnej (zarówno w odmianie czasowników, jak i przyimków), archaiczne końcówki przymiotników.
3. Gwary Krakowiaków wschodnich na mapach Karola Dejny
Na mapach umieszonych w Dialektach polskich Karola Dejny brak jest oczywiście wyodrębnionego terytorium gwarowego Krakowiaków wschodnich. Na podstawie izoglos wytyczonych przez Dejnę można natomiast wskazać cechy charakteryzujące ten obszar. Należą do nich:
Fonetyka
Wokalizm
1. Na obszarze gwar Krakowiaków wschodnich przebiega granica przejścia dawnego ą krótkiego w ą: na drogą, północny obszar tych gwar objęło przejście ą krótkiego w ę – a zatem wymowa: na drogę.
2. Ogólnopolska samogłoska nosowa ę wymawiana jest jako podwyższone y nosowe albo nosowe ę.
3. Nosowa samogłoska ą, czyli kontynuant dawnej samogłoski długiej, tylnej jest na tych obszarach wymawiana jako głoska pośrednia między nosowym a i o.
4. Przed spółgłoskami zwartymi i szczelinowymi obie nosówki wymawiane są jako zdenazalizowane e lub o: zeby, zob; gesi, wos.
5. Zdaniem Dejny na obszarze gwar Krakowiaków wschodnich utrzymuje się dawne a pochylone, różne zarówno od a i od o, czyli wymowa typu: traowa, gaodao.
6. Utrzymywanie się dawnego o pochylonego, czyli głoski różnej zarówno od o, jak i od u, czyli wymowa typu goura, roug.
7. Na obszarze gwar Krakowiaków wschodnich krzyżują się granice podwyższenia artykulacyjnego kontynuantu dawnego e do y zarówno po miękkich, jak i stwardniałych, czyli wymowa typu: syr, biyda oraz rozszerzenia artykulacji e pochylonego do e, czyli wymowa typu ser, bieda.
8. Gwary Krakowiaków wschodnich – podobnie jak inne gwary małopolskie i wielkopolskie charakteryzuje wtórne e ruchome w przyimkach w, z, czyli wymowa typu: we wodzie, ze sokiem.
9. Wyrównanie zróżnicowania wywołanego rozwojem
iloczasu, to znaczy: wymowa typu
noszka (
per analogiam do
noga).
11. Konsekwentna
kontrakcja grup z
j w formach czasownikowych, czyli wymowa typu:
bać,
stać.
Konsonantyzm
2. Utrata dźwięczności v po spółgłoskach bezdźwięcznych (podobnie jak większość obszaru dialektalnego – poza wschodnią Małopolską, wschodnim Podlasiem oraz Wielkopolską).
3. W pobliżu Tarnowa znajdują się miejscowości, w których zachowało się przejście chw w f: Faliszowice, Falków.
4. Podobnie jak niemal na całym obszarze dialektalnym polskim – zanik miękkości głosek wargowych w wygłosie, czyli wymowa: karp, paf.
5. Wschodnie gwary krakowskie objęło przejście wygłosowego ch w k, czyli wymowa typu: dak, grok, na nogak, tyk staryk.
6. Przejście xf w kf, czyli wymowa: kwaflić, zukfały (podobnie, jak niemal cały obszar gwar małopolskich).
7. Przestawka w grupie kt – wymowa typu tko, tkóry.
8. Przejście k w f w wyrazie fto.
9. Cały obszar gwar Krakowiaków wschodnich charakteryzuje utylnienie n na granicy dwóch morfemów – jest to wymowa charakterystyczna również dla gwar dialektu wielkopolskiego.
10. Uproszczenie grupy wygłosowej -ść do ś w czasownikach. Cecha ta jest charakterystyczna dla gwar małopolskich i wielkopolskich, bez ich krańców – tzn. bez Podhala i północnej Wielkopolski.
11. W gwarach Krakowiaków wschodnich notowane jest podwojenie spółgłoski s w wyrażeniach: do lassu, w leśsie i ewentualne odpodobnienie tych grup na sc lub ść: w leście. Cecha ta nie występuje jednak na tym obszarze konsekwentnie.
12. Wymowa spółgłoskowych grup śr, źr tak jak w języku ogólnopolskim, czyli wymowa typu: środa, źródło.
Fleksja
1. Utrzymanie się czasownikowych formacji z
-wa jako reliktu
liczby podwójnej, np.
niesiewa = niesiemy,
nieśwa = nieśmy.
4. Gwary Krakowiaków wschodnich w XXI wieku
Współczesny stan tych gwar przedstawiono na przykładzie czterech miejscowości: Zalipia (Z), położonego prawie w centrum obszaru etnograficznego Krakowiaków wschodnich (na północ od Tarnowa), Charsznicy (Ch) i Książa Wielkiego (KW) położonych na północnym zachodzie w okolicach Miechowa.
Fonetyka
Podobnie jak niemal cały obszar dialektu małopolskiego gwary omawianego trenu charakteryzuje {L fonetyka międzywyrazowa udźwięczniająca}, np.: Z: juz jest; szed odrabiał; teroz jest, KW: teroz odchowo; bedziez miała, zjeźdź i do lodówki, obróciz na, jag nojcenścij, juz mo, nidz mu; Ch: dziedzidz raz jechoł, dziedzidz mówi, jag maliny, z nih udała, fartuh miała, na bog ludu, łod łojcowa; Z: szed odrabiał. Jak na całym obszarze pogranicza Małopolski środkowej i Pogórza udźwięczniająca fonetyka międzywyrazowa notowana jest także w formach historycznie złożonych, np.: Z: juzem, myźmy, jezdeś; Ch: Jagem; KW: jezdem.
Wokalizm
Podobnie jak na innych terenach Małopolski dawne samogłoski długie uległy silnym ścieśnieniom, które zachowały się w tych gwarach do dziś. Są one zatem wymawiane jako odpowiednie głoski o podwyższonej artykulacji:
· é → y (także po spłg. miękkich), np. Z: siywnikiym, młodygo; KW: nojcenscij, tyz, odwidzić, tydziń, wis, lepij; Ch: ni, ubirało sie. W tekście z Charsznicy wyjątkowo pojawia się bide, można jednak sądzić, że przejście e w i ma tu charakter zleksykalizowany;
· á → o: Ch: jechoł, myśloł, zaprzongnoł, złapaoł; KW: pytom, mom, pogodomy, wyczymowmy, obiad, lot; Z: kwiotek, przykłod, chopoki, tako starszo, umioł, teroz, mioł, bioło, przysłoł, tako, utwierdzono = utwierdzona, jedno tako starszo pani, umioł, jo, jechoł, myśloł, ukazoł, pomyśloł;
· o → u: KW: ratuwać, pochoruwał się, doktór; Z: krówskiego, uni, un.
Samogłoski nosowe
Gwary Krakowiaków wschodnich są klasyfikowane jako gwary z zanikiem nosowości w różnych pozycjach, w których mogą znajdować się samogłoski nosowe. Prezentowane teksty notują przede wszystkim denazalizację w wygłosie: Z: zasiejo, zasado (‘zasadzą’), majo, gospodarke, Matke Bosko; Ch: droge, kcyne; KW: choro. Częściej notowana jest wymowa asynchroniczna: zgodna z językiem ogólnym w śródgłosie wyrazów: Z: wienc, renkami, bemben, wionazały, dziesieńć, ksiondz, pienkny, pendzlem, kolendniki, pienknie, wszendzie; Ch: zaprzongnoł oraz niezgodna z normą ogolnopolskąw wygłosie: Z: młodom; Ch: tom drogom; stajom, grajom.
Badania Kazimierza Nitscha dowodzą, że gwary Krakowiaków wschodnich charakteryzuje bardzo silna
labializacja w nagłosie i w śródgłosie. W tekstach z przełomu XIX i XX wieku występowała ona niemal bezwyjątkowo w sąsiedztwie głoski
o, bardzo często w sąsiedztwie głoski
u.
Prelabializacja charakteryzuje omawiany obszar gwarowy również współcześnie. Nie jest to jednak zjawisko bezwyjątkowe, wypierane jest przez ogólnopolskie formy bez spółgłosek protetycznych: Z:
łodpowiedzialności, łobraz, łobiluł, łochędoznie; Ch:
łod łojcowa, łopałcyne, łowies, łobwarzanek. W tekstach z Zalipia notowana jest również labializacja samogłoski
o w śródgłosie:
zgłodził sie,
robłoty, kłolory. Z przytoczonych przykładów wynika, że współcześnie labializowana jest jedynie głoska
o w nagłosie, wyjątkowo w śródgłosie, brak
labializacji innych głosek.
Dość rzadko notowana jest również prejotacja: Ch: ji, jide.
Brak {L przegłosu lechickiego}
Również jednostkowo notowane są formy bez
przegłosu lechickiego: KW:
zabiere,
przyniesłam, Z:
brzezowe. Zjawisko to nie było zbyt częste również w tekstach z przełomu XIX i XX wieku, można zatem przyjąć, że przez 100 lat utrzymało się na tym samym poziomie, co może być determinowane faktem, że liczba wyrazów z przegłosem lechickim jest w ogóle ograniczona, a zatem formy bez przegłosu (tj. raczej wyrównane do form bez przegłosu) w tekstach gwarowych mogą mieć już charakter zleksykalizowany.
Przejście wygłosowego ej w y/i
Cecha ta była dość konsekwentnie reprezentowana w tekstach dawnych. Pojawia się ona również w tekstach gwarowych z XXI wieku: KW: gorzy = gorzej, wincy = więcej; Z: cworty = czwartej, późni = później, downi = dawniej. Brak natomiast tej cechy w tekstach z Charsznicy. Cecha ta jest dosyć recesywna w odniesieniu do tekstów dawnych, gdzie występowała niemal bezwyjątkowo.
Inne
Do innych cech notowanych dość konsekwentnie w tekstach opublikowanych przez Kazimierza Nitscha należy utylnienie wymowy y przed ł, czyli przejście ył w uł. W tekstach współczesnych jest ona notowana jednostkowo: Z: ruszuł.
Konsonantyzm
Już w tekstach z przełomu XIX i XX wieku obok form z mazurzeniem pojawiały się formy niezmazurzone, jednak te drugie znajdowały się w mniejszości. W tekstach współczesnych te proporcje zostały odwrócone – to formy z mazurzeniem są rzadsze: Z: róznica, wiecór, grzecnie, jesce, starso, krzyza, celuście; KW: grosa, casem, pomoze, kurcoka, cujes, wis, rzecach, cuje, strasne, przysłam, kurcoka; Ch: karcmiskiem, siecke, magierecke, cizba, dziewcąt, łochędoznie. Mimo wszystko mazurzenie utrzymuje się tu jeszcze dosyć dobrze, brak natomiast hiperpoprawnych form szadzących. Jednostkowo notowane jest siakanie: KW: straśnie, Z: róźnica, róźne. Porównując teksty sprzed 100 lat z tekstami współczesnymi, można zatem stwierdzić tendencję do zaniku tej cechy, nie jest ona jednak postępująca na tyle silnie, by wyprzeć ją zupełnie, a upodobnienie na płaszczyźnie wymowy głosek ž, š, č do języka ogólnopolskiego następuje mimo wszystko dosyć wolno.
Uproszczenia grup spółgłoskowych
Gwary Krakowiaków wschodnich podobnie jak inne gwary małopolskie charakteryzuje tendencja do uproszczeń grup spółgłoskowych oraz spółgłoskowo-samogłoskowych. Również dzisiaj notowane są zatem formy powstałe w wyniku uproszczenia grup trz, drz: Z: cza; czeba, Ch: wyszczelista;KW: dżewo; grupy wsp: Z: spólna oraz grup wygłosowych ść: Ch: dojś, pójś. Uproszczeniu ulegają również grupy spółgłoskowo-samogłoskowe: Z: młóciaam, niosiaam, miaam.
Stwardnienie m w grupie mi
Zarówno w tekstach dawnych, jak i współczesnych pojawia się stwardnienie głoski m’ w końcówce (a)mi, cecha, która rozszerzyła się na gwary małopolskie z Mazowsza. Współcześnie zjawisko to notowane jest jedynie w tekście z Zalipia: cepamy, bronamy, jest zatem zjawiskiem regresywnym.
Fleksja
W tekstach z przełomu XIX i XX wieku brak przykładów poświadczających tę cechę, pojawiają się one natomiast w tekstach współczesnych: Z: konie siekli, chodzili kolendniki.
Inne cechy nienotowane w tekstach sprzed 100 lat:
· uogólnianie końcówki -ów w D l.mn. rzeczowników rodzaju nijakiego: przedstawieniów (Z);
· zmiany typu koniugacyjnego czasownika lubić, por. 3. os. lmn. czasu przeszłego: lubieli (Z);
5. Podsumowanie
Analiza porównawcza tekstów z przełomu XIX i XX wieku oraz tekstów o sto lat późniejszych pokazuje, że w warstwie fonetycznej gwary Krakowiaków wschodnich ulegają wpływom języka ogolnego: świadczy o tym zanikająca
labializacja,
prejotacja oraz
mazurzenie, które jako jedyne zachowuje się jednak dosyć dobrze. Zmiany objęły też wymowę samogłosek nosowych – brak np. przykładów, które potwierdzałyby
denazalizację tych samogłosek w śródgłosie. W wygłosie natomiast, podobnie jak wcześniej, samogłoski te wymawiane są z
denazalizacją lub
asynchronicznie. Dość dobrze zachowały się natomiast
samogłoski pochylone – szczególnie podwyższenie artykulacyjne
e do
i/
y – jest to jednak cecha ogólnogwarowa, nie wyróżnia ona gwar Krakowiaków wschodnich. Brak zupełnie przejścia spółgłoski
ch w
k, tak charakterystycznego (w różnych pozycjach) dla tekstów dawniejszych.
Nie oznacza to oczywiście, że gwary Krakowiaków wschodnich zupełnie nie różnią się od języka ogólnopolskiego – konsekwentnie notowane są te cechy fonetyczne, które wyróżniają ten obszar gwarowy na mapie dialektologicznej – między innymi uproszczenia grup spółgłoskowych oraz przejście
ej w
i/
y w przysłówkach. Zachowuje się również
fonetyka międzywyrazowa udźwięczniająca, jednak tylko na granicy wyrazów, brak jej w formach złożonych typu
jestem.
Dość duże zmiany można również zaobserwować na płaszczyźnie fleksyjnej – teksty nowsze nie notują reliktów
liczby podwójnej, która potwierdzona jest w tekstach sprzed 100 lat. Brak w nich również archaicznych końcówek N. lp. i mn. przymiotników i zaimków. Mimo to teksty nowsze notują formy fleksyjne, których brak w tekstach z przełomu XIX i XX wieku – np. formy męskorzeczowe zamiast męskoosobowych (zob.
kategoria męskoosobowości).
Literatura
Dejna K., 1973, Dialekty polskie, Wrocław.
Nitsch K., 1960, Wybór polskich tekstów gwarowych, Warszawa.
Pawłowski E., 1966, Podział gwar małopolskich na tle wzajemnych wpływów gwarowych oraz nowych tendencji językowych, Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego VI, Wrocław.
Urbańczyk St., 1962, Zarys dialektologii polskiej, Warszawa.
