Opis dialektów polskich | Dialekt małopolski | Orawa | Słowniki gwarowe

Słowniki gwarowe

Halina Karaś

 
Słowniki gwary orawskiej
 
Gwara orawska doczekała się dużego naukowego słownika gwarowego Józefa Kąsia i słownika amatorskiego Franciszka Fitaka. Oba zostały opracowane współcześnie. Wraz z przykładami wybranych haseł przedstawiam niżej. Dodać do tego należy opracowanie Michała Németha Zapożyczenia węgierskie w gwarze orawskiej i drogi ich przenikania, poświęcone hungaryzmom w gwarze orawskiej – rodzaj etymologicznego słownika gwarowego ograniczonego tylko do jednej klasy wyrazów. Słownictwo orawskie uwzględnione też zostało w słownikach obejmujących całą Małopolskę górską, całe Podtatrze, a więc w Słowniku gwarowych wyrazów technicznych z terenu polskiego Podtatrza Henryka Josta, w Słowniku gwarowym góralskich nazw roślin z Tatr i terenu Podtatrza Zofii Paryskiej-Radwańskiej czy w Terminologii polskiego pasterstwa górskiego Wandy Herniczek-Morozowej. Zostały one omówione w części poświęconej słownikom gwary podhalańskiej. Zob. Słowniki gwarowe. Podhale.
 
Słownik gwary orawskiej Józefa Kąsia
 

 Słownik gwary orawskiej Józefa Kąsia opublikowany w Krakowie w 2003 roku wyróżnia się na tle polskiej leksykografii gwarowej wieloma cechami, począwszy od zastosowanych w nim rozwiązań metodologicznych i praktycznych, a na formacie skończywszy. Autor zrealizował w nim swoją koncepcję gwarowego słownika regionalnego (zob. Kąś 2009), który winien ukazywać słownictwo danej gwary w kontekście kulturowym. „W rezultacie słownik taki powinien być połączeniem słownika lokalnej gwary i kultury, a więc przy zachowaniu lingwistycznego charakteru opracowania – zbliżać się do opracowania etnologicznego” (Kąś 2009:12).

 Słownik gwary orawskiej ukazał się w formacie A4, liczy 1091 stron, a do tego jeszcze zawiera dodatek w postaci 122 ilustracji: kolorowych zdjęć i rysunków ilustrujących najważniejsze elementy kultury materialnej Orawy z ukazanymi odpowiednimi nazwami gwarowymi. Właściwa część słownikowa poprzedzona została obszernym wstępem (37 ss.), w którym Autor omawia założenia metodologiczne swojego słownika (jego charakter, adresata, podstawę materiałową), system gramatyczny gwary orawskiej, szczegółowo przedstawia zasady redakcyjne, daje wykaz skrótów i w tabelach prezentuje system fleksyjny gwary orawskiej.
KąśSGO to słownik opracowany przez językoznawcę – autochtona świetnie władającego rodzimą gwarą, ale nieopierającego się tylko na kompetencji autora i na jego własnych zbiorach. Na motywację podjęcia pracy leksykograficznej wskazuje motto – cytat z tekstów Władysława Orkana: Wróć braciom, coś wiedzą zdobył. Nie przecinaj korzeni łączących Cię z rodzinną Ziemią – choćbyś na końcu świata się znalazł.
Jest to słownik synchroniczny, gromadzący leksykę II połowy XX wieku, zebraną w tymże okresie. Jego podstawą materiałową są dwa korpusy tekstów: a) drukowanych tekstów gwarowych zebranych przez wybitnych dialektologów w czasach powojennych, b) zbiór nagrań magnetofonowych własnych Autora i zgromadzonych w trakcie studenckich obozów dialektologicznych. Autor wykorzystał też swoje notatki osobiste i własną kompetencję językową – użytkownika gwary orawskiej, pominął natomiast utwory literackie pisane gwarą ze względu na dokładne określanie geografii wyrazów (sporadycznie tylko odnotował niektóre wyrazy, jeśli z autorami uzgodnił ich lokalizację).
Słownik orawski zawiera ponad 21 000 artykułów hasłowych z terenu całej Orawy, tj. zarówno z części polskiej, jak i z części Orawy znajdującej się na Słowacji. Jest to niezwykle cenne, gdyż dzięki tej trafnej decyzji Autora możemy zobaczyć Orawę jako stosunkowo jednolity region gwarowy, zobaczyć jedność językową regionu mimo dzielącej go granicy państwowej.
Słownik ma układ alfabetyczny, jest słownikiem pełnym, tj. zawiera całość słownictwa gwarowego Orawy, a nie tylko część leksyki różniącej się od ogólnopolskiej. Dzięki temu ukazuje bogactwo mowy chłopskiej i jej więzi z językiem ogólnonarodowym i jego innymi odmianami.
Najważniejsze cechy wyróżniające go spośród innych słowników gwarowych to:
1.      ścisłe powiązanie notowanej leksyki z kulturą ludową regionu, duży zakres informacji etnograficznych;
2.      zastosowanie rozbudowanego aparatu leksykograficznego,
3.      zastosowanie wielu szczegółowych rozwiązań metodologicznych i redakcyjnych nowatorskich na tle dotychczasowych słowników gwarowych;
4.      specyfikę definiowania wyrazów – definiowanie z perspektywy użytkownika gwary,
5.      zachowanie naukowego charakteru opracowania przy jednoczesnym poszerzeniu kręgu jego odbiorców, zwłaszcza o samych użytkowników gwary, przez zapis zarówno wyrazów hasłowych, jak i ilustrujących je cytatów zgodnie z regułami ortografii ogólnopolskiej, odzwierciedlającej jednak systemowe cechy gwarowe (stąd specjalne znaki na samogłoski ścieśnione).
Powiązanie z kulturą regionu, ubogacenie słownika o treści kulturowe dokonuje się na różne sposoby: przez rozszerzanie definicji o informacje typowo etnograficzne, przez bogatą egzemplifikację tekstową hasła (stąd duża liczba i długość cytatów wyróżniająca się w dotychczasowej praktyce leksykograficznej), także przez ilustracje w dodatku do słownika ukazujące najważniejsze elementy kultury materialnej Orawy (zob. więcej: rozdz. IV.9. Informacje etnograficzne). Przykład hasła, w którym treści kulturowe znalazły się w rozszerzonej definicji wyrazu, zawierającej opis zwyczaju typowo etnograficzny:
BŁOGOSŁAWIEŃSTWO rz. n Va. Mc.lp ~wie. D. lm ~stw
‘obrzędowe życzenia dla wyjeżdżającej do ślubu młodej pary, połączone z poleceniem nowożeńców Bogu i opiece Matki Boskiej, przekazywane przez rodziców w obecności uczestników wesela; błogosławieństwo udzielane było dawniej (w domach drewnianych) pod głównym TRAGARZEM w BIÁŁEJ IZBIE; podczas jego udzielania młodzi klęczą, zaś rodzice siedzą na wyściełanych krzesłach, młodzi proszą o przebaczenie wszystkich dotychczasowych przewinień (osobno w ich imieniu ODPYTUJE rodziców i wszystkich specjalnie wybierana osoba); uroczystość kończy odegranie przez orkiestrę pieśni „Serdeczna Matko”’
Ubogaceniem treści kulturowych są niekiedy ilustracje, por. np. hasło GAJDY.

Struktura hasła w KąśSGO jest następująca:
1) wyraz hasłowy w postaci gwarowej w zapisie uproszczonym zgodnym z regułami ortografii ogólnopolskiej (odpowiedni dla słownika jednej gwary w znacznym stopniu jednorodnej, gdyż jak podkreśla Józef Kąś, sprowadzanie do postaci literackiej prowadziłoby „do tworzenia haseł o postaci dziwnej, niezrozumiałej dla samych autochtonów, to znaczy haseł nie istniejących w gwarze” (KąśSGO, s. XXXIV)),
2) informacja gramatyczna pełna, zawsze określenie części mowy, przy rzeczownikach rodzaj gramatyczny, przy czasownikach – aspekt, wybrane formy fleksyjne (całe formy, końcówki lub po tyldzie zakończenia ilustrujące też alternacje tematyczne),
3) kwalifikatory (chronologiczne, frekwencyjne i tematyczne, brak kwalifikatorów stylistyczno-ekspresywnych, ale informacje o emocjonalnym nacechowaniu wyrazów włączono do definicji),
4) definicja (ich różnorodność jest duża, autor stosuje wszystkie typy definicji, także przy zgodności znaczenia z językiem ogólnopolskim dwa typy: „w znaczeniu ogólnopolskim„ lub przez skrót ‘ogp....’), definicje są rozbudowane, poszerzone o treści etnograficzne i informacje o nacechowaniu wyrazu,
5) egzemplifikacja przykładowa (cytaty), których ogólna liczba i długość jest znacznie większa niż w innych słownikach gwarowych ze względu na ich funkcję ilustracyjną - związaną z kulturą ludową,
6) lokalizacja geograficzna każdego cytatu (skrót nazwy wsi),
7) lokalizacja źródłowa cytatu w odniesieniu do wyrazów wyekscerpowanych z tekstów drukowanych,
8) zasięg geograficzny wyrazu lub jego poszczególnych znaczeń w nawiasie okrągłym po cytatach, sygnalizując ją skrótami nazw wsi w kolejności alfabetycznej lub uogólnioną geografię (typu ogólnoorawskie – ogor). Najpierw przytaczane są wsie po stronie polskiej, a po myślniku – po słowackiej stronie Orawy,
9) synonimy wyrazu hasłowego zawsze wraz z lokalizacją geograficzną (poprzez skróty nazw wsi lub wskazanie ogólnoorawskiego charakteru wyrazu – skrót: ogor.) podawane w nawiasie kwadratowym boldem, np. ODZIYNIE (...); (ogor.). [odziywek – J, LW; oblyk – J, LW – Gł]
10) odsyłacze do innych haseł lub niekiedy do ilustracji. 
Przykład hasła w KąśSGO:
GAJDY rz. nmos VIb, D. –ów, blp. daw. ‘pasterski dęty instrument składający się z worka powietrznego oraz z piszczałki z dekoracyjnym elementem w postaci głowy kozy’: Juhasi majom hermunije abo gajdy. Gajdy to taka koza, weźnie pod pazuche, no a tu do gemby piscałke, ma se taki mały miesek bez pleco, a to na tyk piscałkak gra, piyknie to idzie (SG-ZarTSł 112); Rośnie u nás, cis, to zaś jemná tecyna, ze je miynká, nie dziubie. Z tyj chojinki cisowyj, hej, to zbiyrajo ludzie na lykarstwo, cłowieka. A z drzewa, to sie robio gajdy. (Sh-ZarTSł 100); (LW, Pw – Gł, SG, Sh). [koza – ZG – Pł, SG; dudy – LW – Pł]; zob. ilustr. nr 23.

Elementy składowe artykułu
Opis
GAJDY
wyraz hasłowy (ewentualnie poprzedzony numerem homonimu)
rz. nmos VIb, D. –ów, blp.
informacja gramatyczna (określenie części mowy, rodzaju gramatycznego rzeczownika, odesłanie do tabel – typ odmiany, końcówka D. lp., uwagi o braku lp.)
daw.
kwalifikator (chronologiczny)
‘pasterski dęty instrument składający się z worka powietrznego oraz z piszczałki z dekoracyjnym elementem w postaci głowy kozy’
definicja (wyraz mający jedno znaczenie), uzupełniona informacje kulturowe (opis instrumentu)
Juhasi majom hermunije abo gajdy. Gajdy to taka koza, weźnie pod pazuche, no a tu do gemby piscałke, ma se taki mały miesek bez pleco, a to na tyk piscałkak gra, piyknie to idzie
cytat ilustrujący znaczenie .
(SG-ZarTSł 112);
lokalizacja źródłowa cytatu 1.
Rośnie u nás, cis, to zaś jemná tecyna, ze je miynká, nie dziubie. Z tyj chojinki cisowyj, hej, to zbiyrajo ludzie na lykarstwo, cłowieka. A z drzewa, to sie robio gajdy.
cytat drugi
(Sh-ZarTSł 100);
lokalizacja źródłwa cytatu 2.
(LW, Pw – Gł, SG, Sh).
Zasięg geograficzny wyrazu (nazwy wsi)
[koza – ZG – Pł, SG; dudy – LW – Pł];
synonimy wyrazu wraz z lokalizacją.
zob. ilustr. nr 23.
odsyłacz do ilustracji (uzupełnienie treści etnograficznych)
 
Warto podkreślić różnice w hasłowaniu wyrazów w stosunku do dotychczasowej tradycji leksykografii gwarowej. Hasła nie są tylko jednowyrazowe, gdyż z założenia odrębnymi hasłami są nie tylko wyrażenia przyimkowe (w porządku alfabetycznym przyimka) i inne połączenia ustabilizowane, ale także związki frazeologiczne. Osobne hasła mają czasowniki z obocznym się, zestawienia, wyrazy w innej funkcji gramatycznej, przysłówki typu doskokoma, gwałtem, formy supletywne, wszelkie dublety słowotwórcze, m.in. derywaty transpozycyjne, niekiedy też modyfikacyjne (deminutiva, augmentativa, intensiva). W jednym haśle natomiast podaje pary (triady) aspektowe, które składają się z form czasownika w aspekcie dokonanym, niedokonanym i form(y) czasownika iteratywnego (wielokrotnego), np. CIABRAĆ I cz. ndk Ib, ~rzym, ~rzes, ~rze, ~rzo, ~brz, ~any || IIIa, ~rám, ~rás, ~rá, ~rajo, ~rá~ráj, ~any –ŚCIABRAĆ dk Ib; CHYTAĆ I cz. ndk IIIa, ~tám, ~tás, ~tá, ~tajo, ~táj, ~tany – CHYCIĆ dk IIa, ~cym, ~cis, ~ci, ~co, chyć, ~cony  || – CHYTNÓĆ dk Io, ~nym, ~nies, ~nie, ~no, ~ni, ~nół, ~tła, ~niony – CHYTOWAĆ iter. Ia, ~tujym, ~tujes, ~tuje, ~tujo, ~any.. Autor nawiązał zatem do rozwiązań zastosowanych w Słowniku współczesnego języka polskiego pod redakcją Bogusława Dunaja, którego jest współautorem i współtwórcą jego koncepcji.
KąśSGO stanowi również novum pod względem informacji gramatycznej na tle dotychczasowej praktyki polskiej leksykografii gwarowej, także pod tym względem nawiązuje do Słownika współczesnego języka polskiego pod red. B. Dunaja. Jest to jedyny polski słownik gwarowy z pełną informacją gramatyczną, który również jako jedyny zawiera informację eksplicytną ogólną (pośrednią) w postaci tabel i zestawień dotyczących systemu gramatycznego gwary orawskiej (KąśSGO XXXIX-XLVII). W informacji przyhasłowej konsekwentnie występują następujące elementy:
- zawsze określenie części mowy, częściowo nawiązujące do ujęcia klasyfikacji wyrazów na części mowy zaprezentowanego w Gramatyce akademickiej i w SWJP;
- zawsze przy orzeczownikach szczegółowe informacje o typie odmiany z odesłaniem do tabel (do ogólnego i szczegółowego wzorca odmiany);
- przy rzeczownikach zawsze określenie rodzaju (5 rodzajów: mos., nmos., mżyw., ż., n.)
- przy czasownikach zawsze aspekt i typ koniugacyjny z odesłaniem do tabel (do ogólnego i szczegółowego wzorca odmiany);
- wybrane formy fleksyjne (zakończenia, końcówki, przy wyrazach jedno- lub dwusylabowych pełne formy) rzeczowników i czasowników, ewentualnie uwagi o ograniczeniu lub braku odmienności.
Kwalifikatory pojawiają się albo bezpośrednio w główce hasła po wyrazie hasłowym, albo przed definicją znaczenia, albo też po cytacie po nazwie miejscowości, której kwalifikator dotyczy. także przy synonimach gwarowych.
Przemyślany jest w KąśSGO system kwalifikatorów. Autor stosuje ich niedużo, przede wszystkim kwalifikatory:
- chronologiczne: dawne (daw.), nowe, nowsze (now.), starsze (star.), pokolenie najstarsze (pok. III),
- frekwencyjne: powszechne (powsz.)., rzadkie (rzad.),
- tematyczne: uwzględnia podstawową dla Orawy działalność zawodową: budownictwo (bud.), pasterstwo (past.), tkactwo (tkac.).
Nie ma kwalifikatorów stylistyczno-ekspresywnych, gdyż informacje o nacechowaniu emocjonalnym programowo włączono do definicji, np. BABRULA (..) ‘z wyraźną niechęcią o kobiecie brudnej, nie przestrzegającej czystości w pracach tego wymagających, np. w kuchni’. Jest to system stosowany także w słownikach ogólnych języka polskiego (w SWJPDun, ISJP), oceniany przez teoretyków leksykografii jako bardziej elastyczny i pozwalający „na zniuansowanie oceny stylistyczno-pragmatycznej poszczególnych użyć” (Żmigrodzki 2005: 70).
Sposób określania znaczeń w KąśSGO jest zróżnicowany, ale klarowny. Autor stosuje sposoby wszystkie typy definicji, także o charakterze mieszanym, często – jak już wspomniano wyżej – rozbudowane treści kulturowe (por. np. . Warto tu zwrócić uwagę na użycie różnorodnych definicji synonimicznych nieograniczonych tylko do objaśniania wyrazów gwarowych ogólnopolskimi (mogą się pojawiać synonimy gwarowe), których wyróżnia trzy podtypy:
a)      definicja – w znaczeniu ogólnopolskim, stosowana wówczas, gdy wyraz gwarowy jest tożsamy z ogólnopolskim pod względem formalnym i semantycznym, np.
ALFABET (..) w znaczeniu ogólnopolskim; DEWOTKA (..) w znaczeniu ogólnopolskim; NOWY ROK w znaczeniu ogólnopolskim; (..)
b)      definicja – ‘ogpol...’, stosowana wówczas, gdy wyraz gwarowy odpowiada całkowicie ogólnopolskiemu pod względem znaczeniowym, różni się natomiast formalnie, ale tylko systemową cechą gwarową (najczęściej fonetyczną, rzadziej morfologiczną) lub kilku systemowymi cechami gwarowymi, np.
ALUMINIJUM (..) ‘ogpol. aluminium’; DIABOŁ (..) 1. ‘ogpol. diabeł’; DRUŚLÁK (..) ‘ogpol. durszlak’; DRUZBA (..) ‘ogpol. drużba’; NORKA (..) ‘ogpol. nornica’;
c)      definicja – ‘to samo co ...’, stosowana wówczas, gdy wyraz gwarowy (albo jakieś jego znaczenie) jest synonimem innego wyrazu (ogólnopolskiego lub gwarowego), do którego się go odsyła, np.
AŁEROPŁAN (.) to samo co SAMOLOT; DOBROŚĆ (..) to samo co DOBROĆ w zn. 1. i 2.; DRYNARKA (..) to samo co MELORACYJÁ; DRÓBIYRZ rz. ż IVt, DCMc. ~rzi, blm, rzad. to samo co GÁWIYDŹ; DRYNSKA rz. ż IVb, CMc. lp. ~sce, D. lm ~sek, zwykle blm, past. to samo co KLÁG;
DESTÓŁKA (..) to samo co ŚMIGLA; DOFULANY przym. Ia, ~ni, pok. III to samo co DOBABRANY;
Novum stanowi też próba definiowania z perspektywy użytkownika gwary, w której ujawnia się inne od ogólnopolskiego postrzeganie świata (KąśSGO XXIV-XXV), np. definicja przymiotnika prawy brzmi następująco: PRAWY ‘znajdujący się po stronie ręki, którą się żegnamy’. Leksykograf odwołuje się w ten sposób do doświadczeń i praktyki użytkowników gwary. Prowadzi t niekiedy do rozgraniczania niektórych znaczeń i ich usamodzielniania w porównaniu z praktyką stosowaną w słownikach ogólnych języka polskiego, por. np. hasło PIYKNY.
KąśSGO odnotowuje wszystkie znaczenia wyrazów gwarowych, wyróżniając je – zgodnie z dotychczasową praktyką – kolejnymi cyframi arabskimi. Kolejność znaczeń może się nieco różnić od innych słowników, gdyż jako najważniejsze kryterium przyjęto kryterium kulturowe (tj. które znaczenie jest istotniejsze kulturowo). Stąd też – przykładowo – jako pierwsze znaczenie czasownika wykładać odnotowano istotniejsze dla mieszkańców wsi „kłaść zboże, siano na specjalny stryszek w stodole’, a jako drugie – znaczenie podstawowe dla tego czasownika, wspólne z polszczyzną ogólną: ‘kłaść coś w miejsce znajdujące się wyżej’.
W KąśSGO zastosowano także oryginalny system odsyłaczy. Są to odsyłacze różnego typu: a) zob. – stosowany przy odsyłaniu drugiego (lub trzeciego) członu pary czasowników, np. PYTOWAĆ I zob. PYTAĆ I, b) zob. fraz. – odsyłacz do związku frazeologicznego, np. MALIZNA (...) zob. fraz. CUĆ (PÁCHNIEĆ, ŚMIERDZIEĆ) MALIZNOM; c) zob. ilustr. nr – odsyłacz do ilustracji zamieszczonej w dodatku do słownika; np. LUŚNIA (...) zob. ilustr. nr 114; d) to samo co .... – odsyłacz pełniący funkcję definicji synonimicznej, stosowany wówczas, gdy znaczenie danego wyrazu pokrywa się całkowicie ze znaczeniem innego wyrazu, np. OBORA (...) 1. to samo co PASTERNIK (...). 2. now. to samo co STAJNIA. Do odpowiednich haseł odsyłają też w innego typu definicjach wyrazy wyróżnione w nich wersalikami, np. OBSÁD (...) 1. ‘w wozie belka pod ŚNICAMI, w której osadzona jest oś, spięta KLÁRYNKAMI razem z osią, ŚNICAMI i NÁSADEM’ (...). 2. ‘w wozie jedna z poprzecznych belek w KARZE pod lub nad ŚNICAMI (bez rozróżnienia z NÁSADEM)’ (...).
 
Franciszek Fitak, Słownik gwary orawskiej, Gliwice 1997, ss. 64.
Słownik zawiera ok. 3500 haseł ułożonych alfabetycznie z 13 wsi na Orawie polskiej. Ma charakter dyferencyjny, gdyż jak autor pisze we wstępie obejmuje tylko tę część leksyki, która jest charakterystyczna dla gwary orawskiej (bez wyrazów wspólnych z polszczyzną ogólną). Jest to opracowanie popularne, adresowane do miłośników regionu.
Hasła mają prostą strukturę: wyraz hasłowy w zapisie zgodnym z regułami ortografii polskiej z zachowaniem fonetycznych właściwości gwarowych i definicja. W jednym haśle często są podawane nie tylko warianty fonetyczne i morfologiczne, lecz także gwarowe synonimy różnordzenne, np.
babica, połozno, akusierka – akuszerka;
babrać, śpinić – brudzić;
banować, lutować – żałować, tęsknić;
burbundyjo, burgunijo – burak pastewny;
brawcowina, świnina – wieprzowina;
bitkar, bitkorz – rozbijaka;
źradło, źradełko – lustro, lusterko;
dziś, dzisiok, dziśka – dzisiaj;
dźwiyrka, dźwiyrce – drzwiczki;
pokrewne rzeczowniki i czasowniki, np.
ciarka, ciarkować – kreska, kreskować;
przysłówki i przymiotniki, np.
chytro, chytry – szybko, szybki
ale: osobno np. są opracowane inne przymiotniki i przysłówki, por.
cudno, dziwnie – dziwnie;
cudny, dziwny – dziwny.
Brak także konsekwencji w wyróżnianiu i opracowaniu innych haseł (np. czasownikowych), por. chyrkać – mruczeć; chyrknóć – mruknąć to dwa hasła; podczas gdy większość czasowników dokonanych i niedokonanych (także prefiksalnych) jest ujęta w jednym haśle, np. brusić, zabrusić – ostrzyć, zaostrzyć; cupieć, cupnóć – kucać, kucnąć. Czasem jako hasło występują formy fleksyjne, np. wyjadyme, -y – wyjedziemy.
 
 
Literatura cytowana:
Opracowania:
Halina Karaś, 2011, Polska leksykografia gwarowa, waszawa.
Józef Kąś, 2009, Słownik regionalny wśród słowników gwarowych, [w:] Polszczyzna mówiona ogólna i regionalna, pod red. B. Dunaja i M. Raka, Kraków, s. 11-19.
Piotr Żmigrodzki, 2005, Wprowadzenie do leksykografii polskiej, wyd. 2 uzup., Katowice.
Słowniki:
Franciszek Fitak, Słownik gwary orawskiej, Gliwice 1997.
Wanda Herniczek-Morozowa, Terminologia polskiego pasterstwa górskiego, Cz. I, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1975.
Henryk Jost, Słownik gwarowych wyrazów technicznych z terenu polskiego Podtatrza, Nowy Sącz 1987.
Józef Kąś, Słownik gwary orawskiej, Kraków2003.
Michał Németh, Zapożyczenia węgierskie w gwarze orawskiej i drogi ich przenikania, Kraków 2008; tu Słownik (hungaryzmów) – s. 21-101.
Zofia Radwańska-Paryska, Słownik gwarowy góralskich nazw roślin z Tatr i terenu Podtatrza, Zakopane 1992, ss. 76.
 
 
 
 
 

 

 

ISBN: 978-83-62844-10-4 © by Authors. Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie: ITKS