Opis dialektów polskich | Dialekt małopolski | Ziemia biecka | Historia regionu | Olszyny

Dzieje wsi Olszyny

Halina Karaś   

 

Olszyny to stara wieś z okresu średniowiecza. Wiadomo, że w 1391 roku należała do Spytka z Melsztyna. Wchodziła w skład ziemi bieckiej, a następnie – po utworzeniu powiatów – należała do powiatu bieckiego (zob. Mapa powiatu bieckiego z 1629 roku).

Z XVI wieku mamy poświadczenia, że w Olszynach istniał drewniany kościół (w latach 1580 – 1767) pw. Podwyższenia Św. Krzyża z własnym kapelanem, zależnym od parafii w Ołpinach. W roku 1787 utworzono przy kościele niezależną kapelanię, którą później przyłączono do parafii Ołpiny. W 1898 roku ówczesny biskup przemyski – Ł. Solecki – utworzył w Olszynach niezależną ekspozyturę, a w 1910 roku erygował w Olszynach parafię. Nieco wcześniej, w 1900 roku, w Olszynach staraniem ks. Wiktora Bara wybudowano obecny drewniany kościół pod tym samym wezwaniem w stylu neogotyckim, trzynawowy, kryty blachą. Prawdopodobnie do jego budowy użyto pewnych elementów z poprzedniego kościółka. Nowa świątynia została poświęcona 6 listopada 1900 roku. Wewnątrz znajduje się interesująca neogotycka polichromia (malowana przez Stanisława Gucwę) i chrzcielnica z 1910 roku autorstwa miejscowego kamieniarza Józefa Bąka oraz cenny XVI-wieczny obraz „Upadek pod krzyżem” (w nawie bocznej). W 1908 roku na placu kościelnym Jan Karaś zbudował neogotycką dzwonnicę w kształcie arkad, a także wraz z Józefem Bąkiem wykuł w kamieniu wiele przydrożnych figur i nagrobków znajdujących się na miejscowym cmentarzu.

Po rozbiorach wieś znalazła się – podobnie jak cały powiat biecki – w zaborze austriackim. W 1846 roku szczególnie gwałtownie przebiegała tu rabacja galicyjska (Rzepiennik, Turza, Olszyny) określana jako „czerniawa od Rzepienników”.

Olszyny były zawsze dużą miejscowością. W końcu XIX wieku liczyły 1729 mieszkańców wyznania rzymskokatolickiego i kilkunastu żydów. Wieś miała szkołę ludową jednoklasową. Większość mieszkańców trudniła się tkactwem, które jednak podupadło po zniesieniu komisji moderunkowej w Jarosławiu.

Na przełomie XIX i XX wieku oraz w dwudziestoleciu międzywojennym prężnie rozwijał się w Olszynach i okolicach ruch ludowy. Działało tu „Polskie Stronnictwo Ludowe” (zarówno „Piast”, jak i „Wyzwolenie”). W okresie międzywojnia Olszyny były miejscem zebrań i wieców z udziałem Wincentego Witosa w latach 1929-1930.

I wojna światowa pozostawiła swój ślad w Olszynach w postaci cmentarza wojennego nr 113 z roku 1914 z czasów krwawej bitwy pod Gorlicami. Zostało na nim pochowanych 179 żołnierzy, w tym 90 niemieckich i 89 nierozpoznanych. Pamiątką po czasach II wojny światowej jest natomiast pomnik polskich lotników niosących z Włoch pomoc powstańczej Warszawie, którzy zginęli 17 sierpnia 1944 roku. Samolot ich zestrzelony przez Niemców w Zagórzanach rozbił się w Olszynach, cała 7-osobowa załoga zginęła.

Olszyny znajdowały się w powiecie gorlickim aż do podziału Polski na województwa w 1975 roku, kiedy to włączono je do województwa tarnowskiego. Dziś administracyjnie należą wraz z całą gminą Rzepiennik Strzyżewski do powiatu tarnowskiego, województwa małopolskiego.

 

   Źródła:

http://www.rzepiennik.intarnet.pl (z dnia 10.02.2009 roku).

http://www.parolszyny.tarnow.opoka.org.pl (z dnia 21.02.2009 roku)

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1880-1914, t. VII, s. 519.

 

Fotografie: Jolanta Janusz. 
 
« poprzedni artykuł   następny artykuł »
 
 
 
 

 

 
ISBN: 978-83-62844-10-4 © by Authors. Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie: ITKS