Dzieje wsi Mirotki

Krzysztof Kowalkowski

Pierwsze osadnictwo na terenach dzisiejszej wsi Mirotki istniało na pewno już na wiele lat przed Chrystusem. Potwierdza to odkrycie w 1980 r. w Mirotkach-Pustkowiu grobu skrzynkowego datowanego na wczesną epokę żelaza (ok. 600-500 lat p.n.e.). Na znacznie wcześniejsze ślady osadnictwa pochodzące z przed 7 – 6 tyś. lat przed narodzeniem Chrystusa natrafiono w niedalekim Barłożnie, czy też w okolicy Kornatki i Bobrowca przy okazji prac archeologicznych na planowanej autostradzie A-1.

Ziemię tymawską, na której leżą Mirotki i okoliczne wsie otrzymali w 1306 r. Krzyżacy. Już 3 lata później w 1309 r. przeciwko nim wystąpili mieszkańcy okolicznych osad, którym przewodził Ośmiela z Mirotek. W 1341 r. Krzyżacy nadali wsi Miritz prawa chełmińskie i wymieniają wieś także w kontrakcie lokacyjnym dla Mikołaja z Jani z 27 grudnia 1354 r.

Mirotki od początków swego istnienia pod względem przynależności parafialnej należały do parafii w Barłożnie. W latach 1402-1415 wieś wymieniana jest jako Nyrzicz, a w latach 1414-1438 Myritcz. I choć wieś była własnością Zakonu, to według spisu dziesięcin z lat 1402-1409 zobowiązana była do składania tychże dziesięcin biskupowi włocławskiemu.

W 1466 roku Mirotki stały się własnością królewską i weszły w skład starostwa osieckiego. W 1507 r. nazwa wsi została zapisana jako Myrothkj. Następne zapisy wymieniają w 1520 r. Mirothky, 1534 r. Mirothki. Od 1570 r. nazwa wsi jest zgodna z dzisiejszą - Mirotki bądź Mierotki. Jedynie w 1584 r. zapisano Nieruthki, a w 1682 Nierodki. Schrötter w swym atlasie z przełomu XVIII i XIX w. wieś nazywa Mirottken i taką nosi ona nazwę w okresie zaboru, czasem pisana przez jedno „t” Mirotken. Po odzyskaniu niepodległości wieś powróciła do swej starej nazwy.

W 2 połowie XVI w. wieś królewska Mirotki, należąca wówczas do starostwa świeckiego, zajmowała obszar 50 łanów, w tym folwark o pow. 31 łanów. We wsi była jedna karczma. Wojny ze Szwedami spowodowały znaczne spustoszenie wsi, tak że został w niej tylko jeden gospodarz Maciej Kleina, do którego należały 3 włóki. Ponadto we wsi był zdun, który produkował garnki dla dworu w Osieku. Karczma, przynosząca dawniej dochód 10 florenów, była opustoszała. Również opustoszały był folwark, a 50 włók gruntów należących do folwarku (ok. 840 ha) było nie obsiane. W 1664 r. Mirotki stanowiły folwark zajmujący 50 włók oraz wieś o 20 włókach, z których 5 włók sołtysich należało na podstawie przywileju krzyżackiego do Pawła Krusa. Kolejnymi znanymi sołtysami byli w 1677 r. Paweł Waldek, a w 1723 r. Jan Kamrowski. W 1765 r. po raz pierwszy odrębnie opisano wieś Mirotki z folwarkiem oraz sołectwo. Na początku XX w. zostaną one administracyjnie podzielone na dwie wsie Mirotki (Mirottken) i Miryce (Mirytz).

Sołectwo Mirotki o pow. 7 włók w dniu 1 grudnia 1759 roku, za aprobatą króla Augusta III, otrzymał Jan Fryderyk Wolff, chorąży wojsk koronnych. Na sołeckich włókach wysiewano 60 korców żyta, jarzyny na własne potrzeby, a także hodowano 100 owiec. Następnie tenże Wolff, na wniosek starosty osieckiego Józefa Łochockiego i za zgodą króla Augusta III, otrzymał w dniu 25 marca 1763 roku w czterdziestoletnią dzierżawę całą wieś z folwarkiem. Prawo dzierżawy zagwarantowane zostało także jego sukcesorom.

W 1772 r. Mirotki zostały przejęte przez rząd pruski i jako domena stały się jego własnością, a dzierżawcą folwarku w Mirotkach był Krzysztof Adrian Wolff (prawdopodobnie syn Jana) i on to złożył hołd królowi pruskiemu. W 1781 r. wieś liczyła 222 osoby, w tym 22 niekatolików, zapewne ewangelików.

W 1812 r. właścicielem części gruntów w Mirotkach (ok. 200 ha) był Stanisław Kuczkowski. Na jego gruntach około 1869 r. postawiono drewniany dworek, który w 1987 r. przeniesiono do Muzeum Kaszubski Park Etnograficzny Wdzydze, gdzie czeka na rekonstrukcję i postawienie. W 1815 r. Karl Kurtius (hurtownik) z Elbląga kupił obszar dworski w Starej Jani, do którego należały przyległe dobra w Mirotkach.

W 1843 r. w Mirotkach mieszkało już 354 mieszkańców, w tym 30 było ewangelikami, a w folwarku 69 osób, w tym 7 ewangelików. Natomiast w 1867 r. w Mirotkach mieszkało już 519 katolików, a w folwarku Mirotki 82 katolików. Istniała już także dwuklasowa szkoła katolicka, której data powstania trudna jest do ustalenia. Do szkoły tej uczęszczało 81 dzieci katolickich ze wsi Mirotki, Olszowiec (dziś nieistniejący), Mieliczki i Czarne.

Około 1885 r. wieś miała 21 gospodarstw gburskich, 16 zagród i 59 domów mieszkalnych. Do szkoły uczęszczały dzieci z folwarku w Mirotkach, Olszowca (Olschewitz) i Miliczka. Pracował w niej także wiatrak, po którym dziś pozostało jedynie koło młyńskie. Przez Mirotki prowadził bity trakt, a do stacji pocztowej w Skórczu było 6 km. Mirotki zajmowały obszar 3033,24 mórg (pruskich), tj. 774,4 ha. Obszar ten nie obejmuje powierzchni folwarku w Mirotkach - dzisiejszej wsi Miryce. Wspomniana szkoła musiała działać prężnie, skoro w 1886 r. odnotowano działalność w Mirotkach biblioteki Towarzystwa Czytelni Ludowych.

W latach dziewięćdziesiątych XIX w. (a może już w 1889 r.) część gruntów położonych w Mirotkach, a należących do Juliana Kurtiusa kupił Jan Górski. Został on zasłużonym dla miejscowej społeczności działaczem społecznym i politycznym. Był m.in. Prezesem Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, Prezesem „Straży” na powiat starogardzki, członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu i animatorem wielu działań na rzecz utrzymania polskości.

W następnych latach nastąpił znaczny rozwój wsi, do którego przyczyniła się zapewne rozbudowa linii kolejowej. W 1902 r. w Mirotkach wybudowano stację kolejową na nowo powstałej linii kolejowej. W okresie tym powstały w Mirotkach dwa tartaki.

Prawdopodobnie w 1903 roku wybudowany został murowany parterowy budynek szkoły w Mirotkach na gruntach przekazanych przez wspomnianego wcześniej ziemianina Jana Górskiego. W 1904 r. do 4-klasowej szkoły uczęszczało około 150 katolickich i ewangelickich dzieci z Mirotek i folwarku Mirotki, które uczyło dwóch nauczycieli katolickich i jeden ewangelicki. Nauczycielami ewangelickimi w latach 1893-1910 byli Ring, Preuss, Mudrack. Ring i Preuss uczyli religii także w innych szkołach katolickich. W 1904 roku do szkoły uczęszczało także 16 dzieci katolickich z Miliczek, ale nie wiadomo czy liczba ta ujęta jest w liczbie łącznej podanej powyżej. Na skutek stale zwiększającej się ilości dzieci w szkole podjęto działania mające na celu budowę większego budynku szkolnego. Dobudowano go do istniejącego małego budynku szkolnego. Miał on dwa piętra, cztery izby lekcyjne i mieszkania dla nauczycieli. W budynku do dziś odbywają się zajęcia. Niestety brak jest pewnej informacji na temat daty wybudowania tego budynku. Kierownik szkoły Bernard Sieracki wypełniając w 1935 roku ankietę dotyczącą szkoły, jako datę jej budowy podał 1907 rok. Jednak ankieta ta w zapytaniu o datę budowy dopuszczała także podanie daty w przybliżeniu. Jest więc możliwe, że budynek szkoły został postawiony wcześniej, a p. Sieracki nie znał dokładnej daty budowy.

Na początku XX w., przed 1905 r. doszło do likwidacji dawnego folwarku należącego do Niemca Bode w Mirotkach (dziś Miryce) i administracyjnego podziału na dwie wsie, Mirotki i Miryce. Miryce po parcelacji były wsią zamieszkałą głównie przez Niemców i stan taki utrzymywał się do 1945 r. Mirotki w 1905 roku zajmowały obszar 721,7 ha, miały 94 budynki mieszkalne z 178 gospodarstwami domowymi o 2 i więcej osobach oraz 13 gospodarstwami domowymi z jedną osobą. Mieszkało w nich 869 osób, w tym 416 mężczyzn. Katolików było 793, w tym 785 Polaków, 5 Niemców i 3 mówiących innym językiem. ewangelików – Niemców – było 74, a ponadto we wsi mieszkało 2 Żydów.

W okresie I wojny światowej rozpoczęto budowę nowej linii kolejowej, która została przerwana na skutek rozwoju sytuacji na froncie, ale wykop po torowisku istnieje w Mirotkach do dziś. Wraz z budową kolei utwardzano brukiem, dotychczas piaszczystą, drogę prowadzącą przez Mirotki.

Po zakończeniu I wojny światowej Mirotki znalazły się w granicach odrodzonej Polski. Mieszkało w nich w 99 budynkach 866 Polaków i 30 Niemców. Ilość mieszkańców w następnych latach nie ulegała zmianom i w 1928 r. wieś liczyła 875 katolików. Największymi właścicielami ziemskimi byli Kurt Merker posiadający 141 ha ziemi, Aniela Śliwa - 67 ha i Jan Górski – 56 ha. We wsi była poczta z telefonem. Były dwa młyny, jeden należał do Władysławy Badziągowej, a drugi należał do zarejestrowanej w sądzie firmy o nazwie „La Forestiëre”. Do firmy tej należał także jeden z tartaków, których w tym czasie we wsi było cztery. Kolejne dwa tartaki należały do zarejestrowanych w sądzie firm W. Badziąg oraz Pomorskiego Towarzystwa Eksploatacji Drzewa. Ostatni czwarty tartak – parowy – należał do Marcina Hennigsena. Wśród rzemieślników prowadzących samodzielną działalność gospodarczą byli: cieśle J. Kruszyński i J. Szarmeski, kowale J. Langowski, I. Neubauer, Bronisław Klejna (prowadzący kuźnię jeszcze po wojnie), murarze, F. Grzena, L. Tkaczyk, stolarz Franciszek Graban. Usługi świadczyli także szewcy E. Gapa, J. Krużycki, I. Landowski, L. Laskowski, krawcy Jan Laskowski i Józef Laskowski. Sklep bławatny miał T. Gappa, rzeźnikiem był F. Kowalski. Zajazdy, jak napisano w cytowanej księdze, należały jeden do Stanisława Komorowskiego, drugi do R. Kubickiego. W sąsiednich Mirycach mieszkało 53 Polaków i 169 Niemców. W 1935 r., na skutek zmian w systemie samorządu terytorialnego, Mirotki weszły w skład zbiorczej gminy wiejskiej Skórcz.

W czasie niemieckiej okupacji Mirotki i Miryce połączono w jeden organizm administracyjny i sytuacja taka trwała do 1960 r. W październiku 1943 r. wieś zamieszkiwało razem 984 osób w 231 domach mieszkalnych, na obszarze 1400,68 ha. Wieś została wyzwolona spod okupacji niemieckiej 21 lutego 1945 r., choć wieś przechodziła z rąk do rąk przez kilka dni, gdyż walki w tych okolicach trwały aż do pierwszych dni marca. Wkrótce po tym odżyło we wsi życie gospodarcze i społeczne oraz rozpoczęła działalność szkoła podstawowa. W 1947 r. powstała we wsi Ochotnicza Straż Pożarna, a w 1948 r. Koło Gospodyń Wiejskich

W 1958 r., po wielu latach starań, przystąpiono do zakładania instalacji elektrycznej w Mirotkach, które były jedną z niewielu wsi w okolicy bez elektryczności. Pierwsze lampy zabłysły 9 maja 1958 r. Podłączono do elektryczności 37 budynków, a w  Mirotkach – Gapicy kolejne 39 budynków. Elektryfikacja trwała przez kilka kolejnych lat. W dniu 31 grudnia 1958 r. Wyremontowano na ten cel jeden z czworaków po dawnym majątku Górskiego, dziś Mirotki 47. W dniu 1 stycznia 1960 r. Mirotki administracyjnie zostały podporządkowane nowej Gromadzkiej Radzie Narodowej z siedzibą w Skórczu, która powstała z połączenia GRN w Barłożnie i GRN w Pączewie. W następnych latach, gdy powstaną gminy, Mirotki pozostaną w gminie Skórcz. Interesująca informacja znalazła się w kronice szkolnej z okazji 20 rocznicy utworzenia Polski Ludowej, obchodzonej 22 lipca 1964 r. Kierownik szkoły pan Kazimierz Górecki tak to zapisał: Wieś Mirotki poszczycić się może nie lada osiągnięciami. W ciągu 20 lat wybudowano 22 domy mieszkalne, mieści się w tym kilka nowych zagród chłopskich. Zelektryfikowano 112 zagród – w okresie międzywojennym elektryczności w ogóle tu nie było. Przed wojną były 2 motocykle, obecnie jest 56 motocykli z motorowerami. Czterech gospodarzy ma własne traktory, a kółko rolnicze 2. Było parę radioodbiorników, (zapewne dopiero po podłączeniu prądu – przyp. autora) obecnie jest 8 telewizorów, 74 radioodbiorników i 148 głośników. Szkołę podstawową ukończyło 275 uczniów. 23 absolwentów uczy się dalej w szkołach średnich wzgl. zawodowych. Informacje te nie do końca były ścisłe, skoro na następnej stronie, kierownik zapisał, że: kółko rolnicze dysponuje 5 ciągnikami i maszynami towarzyszącymi – młockarnie, pługi, brony, kultywatory, kopaczki, przyczepy do transportu towarów, snopowiązałki. Podobnie informacja o motocyklach brzmiała inaczej obecnie jest ich 56 i chyba dwa razy tyle motorowerów.

Niestety maleje stale ilość mieszkańców wsi i na koniec 2008 r., mieszkało w Mirotkach 446 osób. We wsi są trzy sklepy: spożywczy należący do Marka i Mirosławy Graban, spożywczo – przemysłowy Barbary Chyły, spożywczo – przemysłowy Angeliki Modrzejewskiej (na Gapicy), bar z sobotnimi dyskotekami Janusza i Anny Sinder. Przy szosie do Smętowa zlokalizowana jest firma PROLECH Lecha Jakubowskiego z warsztatem samochodowym. W centrum wsi znajduje się Szkoła Podstawowa. Przy dawnej linii kolejowej działa Usługowy Tartak Elektryczny prowadzony przez trzecie pokolenie Prillów. Jest też drukarnia „Mirex” należąca do Leszka Chmielewskiego, która wydrukowała wiele książek o historii kociewskich wsi i parafii. Niestety zlikwidowano połączenie kolejowe, choć leżą jeszcze tory, a we wsi stoją budynki stacyjne. Działa także, w tym wybudowanym ponad 100 lat temu budynku, Publiczna Szkoła Podstawowa, która jest nie tylko miejscem nauki, ale także centrum życia kulturalnego promieniującym poza obszar wsi. Organizowane są tu plenery malarskie, warsztaty rzeźbiarskie, wernisaże, spotkania literackie i wiele innych działań kulturalnych.

 

 

1. Administracja i gospodarka gmin i obszarów dworskich pow. starogardzkiego od października 1926 do 1935, sygn. akt 1936/205,

2. Akta dot. ogólnie wsi pomorskich - Mirotki, sygn. akt 937/727,

3. Organizacja biurowości, zarządów miejskich i gminnych pow. starogardzkiego od 1 marca 1935 r. do października 1937 r., sygn. akt 1936/103,

1. Kuratorium Oświaty KOSP sygn. 937,

2. Kuratorium Oswiaty KOSP sygn. 352,

3. Urząd Wojewódzki UWP sygn. 1150.

1. Czaplewski Paweł, Co posiadali Krzyżacy na Pomorzu przed jego zajęciem w roku 1308/9, Zapiski TNT tom X - zeszyt 8, Toruń 1936 r.

2. Kowalkowski Krzysztof, Wójtowie i burmistrzowie powiatu starogardzkiego na tle zmian administracji terenowej w latach 1934-1939, w: Zapiski kociewskie nr 1, rok 1998,

3. Kronika Szkoły Powszechnej w Mirotkach z lat 1945-85,

4. Landowski Roman, Alfabet kociewskich miejscowości, w: Dziennik Bałtycki 1999 r.

5. Rychtarski Jan, Dzieje kolejnictwa na Pomorzu, Warmii i Mazurach, w: Jantarowe Szlaki, Gdańsk 1979 rok,

1. Diecezja chełmińska, zarys historyczno - statystyczny, Pelplin 1928,

2. Dziennik Urzędowy WRN w Gdańsku nr 20 z dnia 15.12.1972 r.

3. Gemeindelexikon für das Königreich Preuβen, heft II, Prowinz Westpreuβen, Berlin 1908,

4. Górnowicz Hubert, Toponimia powiatu starogardzkiego, Wrocław 1885 r.

5. Mapy województwa Pomorskiego w drugiej połowie XVI wieku, w: Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Toruń 1955 r.

6. Paczkowski Józef, Opis królewszczyzn w województwach chełmińskim, pomorskim i malborskim w roku 1664 roku, w: TNT Toruń 1938 r.

7. Schematismus der Geistlichkeit des Bisthums von Culm für das Jahr 1848, Culm,

8. Schematismus des Bisthums Culm, Pelplin 1867 r.,

9. Schematismus des Bistums Culm mit dem Bischofssitze in Pelplin 1904, Pelplin 1904 r.

1. Bruski Klemens, Ziemie nad dolną Wierzycą, XIII do początku XV wieku, Gdańsk 1997 r.

2. Friedrich K., Kosecki A., Kosecki R., 100 lat Ochotniczej Straży Pożarnej w dziejach Skórcza, Skórcz 2003 r.

3. Grzegorz Maksymilian, Pomorze Gdańskie pod rządami Zakonu krzyżackiego w latach 1308 – 1466, Bydgoszcz 1997,

4. Kowalkowski Krzysztof, Z dziejów wsi i parafii Barłożno oraz wsi do niej należących, Gdańsk 2003 r.

5. Kreja Bogusław, Nazwy miejscowe Kociewia i okolicy, Gdańsk 1988 r.

6. Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosła i rolnictwa, Warszawa 1929.

7. Łącki Mariusz, Mirotki XIX – XXI w., Górna Grupa 2000 r.

8. Milewski Józef, Dzieje wsi powiatu starogardzkiego, Gdańsk 1968 r.

9. Milewski Józef, Kociewie w latach okupacji hitlerowskiej, Warszawa 1997 r.

10. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom I do XV, Warszawa 1880-1902 r.

11. Renata Dombrowska, Grażyna Kościelna, Grażyna Kowalewska, Krzysztof Kowalkowski, Zbigniew Sakowski, Marcin Staporek, Mariola Wiklent, Dorota Żurawska, Zofia Żurawska, Sto lat dziejów naszej szkoły. Mirotki 1905-2005, Mirotki 2005.