Leksykon terminów

Leksykon terminów i pojęć dialektologicznych



Halina Karaś

Powrót do listy haseł

Szeroka wymowa ę i grupy eN

Szeroka wymowa ę i grupy eN. Szeroka wymowa przedniej samogłoski nosowej ę powoduje, iż słyszymy na miejscu nosówki ę samogłoskę nosową a lub zbliżoną do nosowego a, np. cansto, piankna / piankna = często, piękna. Artykulacja szeroka ę była kiedyś właściwa staropolszczyźnie, a do dziś występuje w gwarach Pomorza, bliższego Mazowsza, południowej Małopolski i Śląska (ale tu po spółgłoskach miękkich wymowa wąska: ciynżki). Podobnie jak nosówka przednia ę, czyli szeroko, jest na ogół wymawiana grupa eN, która utożsamia się z aN (eN aN), np. jedan, ciamno = jeden, ciemno. Paralelizm ten nie występuje jedynie na Śląsku, gdzie przy szerokiej wymowie ę (mp = sęp) mamy yN (eN yN): jedyn, tyn. W niektórych gwarach południowej Małopolski, które jeszcze niedawno charakteryzowały się szeroką wymową ę jako an / ęa, np. w gwarze podegrodzkiej, gorczańskiej (zagórzańskiej) sąsiadujących z małopolskimi gwarami jednonosówkowymi, nastąpiły zmiany polegające na utożsamianiu się obu nosówek ę i ą w dźwięk ą, który często ulega odnosowieniu, np. doby, świot = dęby, świąt. Takiej wymowie towarzyszy na ogół realizacja grupy eN jako oN, np. wiom, z grochom, palonisko = wiem, z grochem, palenisko.

 
 
Powrót do listy haseł
 
 
 
 

 

 

ISBN: 978-83-62844-10-4 © by Authors. Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie: ITKS