Leksykon kaszubski

autor: Edward Breza, redakcja i digitalizacja: Małgorzata Klinkosz

 

 

DUALIS W KASZUBSZCZYŹNIE (kasz. dwòjôk, dual) jest genetycznie łacińskim liczebnikiem mnożnym od liczebnika gł. duo ‘dwa, dwaj’, użytym przez gramatyków na oznaczenie liczby podwójnej (numerus dualis), w wielu bowiem jęz., jak starożytna greka, scs., dzisiejszy język łużycki i słoweński oprócz l.p. (n. singularis) i l.m. (n. pluralis) występowała i występuje liczba podwójna Wzięła się ona stąd, że człowiek liczył na dwóch rękach, nogach i organach ciała człowieka i zwierzęcia występujących parzyście. Osobnych form używano też, gdy liczono przedmioty po dwa egz. Formy te dotyczyły też przymiot., liczebników, zaimków i czasowników, z którymi rzeczowniki wchodzą w związku zgody lub związku gł. (orzeczenie z podmiotem). Morfologicznymi formami liczby podwójnej w jęz. pol. są ręce, rękoma, ręku; oczy, uszy, oczu, uszu, oczyma; plecy (piersi są też formą l. mnogiej), jednak od XVII w. mają one już tylko znaczenie l. mnogiej.  Jako osobna kategoria – fleksyjna l.podwójna istniała do niedawna w kaszubszczyźnie; stosował ją np. J. Trepczyk. Dziś jej liczne formy mają znaczenie l. mnogiej, np. nie tylko dwie rãce, ale też szterë rãce.  W zaimkach i czasownikach formy l.podwójnej używane są do większej liczby osób (funkcja pluralna), np. wa jidzeta, gôdôta, jidzta, gadôjta║ mówta, do jednej szanowanej osoby używa się form l.m.: Wë jidzece, gôdôce, jidzce, gadôjce║ mówce (pluralis maiestaticus).