Leksykon kaszubski

Leksykon kaszubski

Powrót do listy haseł

Etymologia ludowa

autor: Jerzy Treder, redakcja i digitalizacja: Małgorzata Klinkosz
 
 
ETYMOLOGIA LUDOWA W KASZUBSZCZYŹNIE (kasz. lëdowô etimòlogiô) polega na tłum. wyrazów (nazw) na zasadzie aktualnego skojarzenia, np. chòwa ‘kieszeń’, jastrón ‘jesiotr’, martwic sã ‘tlić się’ (Kępa Oksywska) ≤ marwic sã (Przyjez. Żarnowieckie) i martwic sã; kùjarë ‘okolica zabita deskami’ (Wojsk, Borzyszkowy, Glisno)║ chùjarë (Zabory) i kùjónczi (Zabory)║ pùjónczi (Parchowo, Jamno, Nakla) itp. Niektóre wynikają z eufemizacji, np. gòscëje ‘szczepienie przeciw ospie’ (za: òspicë). Skojarzenia nierzadko prowadzą do kontaminacji, np. dąsewnica ‘gąsienica’ (Kępa Żarnowiecka) obok gąstewnica (Szary Dwór) i wąsewnica (pn., śr.); słowiń. dejszczmetka ‘dżdżownica’ ≤ kasz. de(j)szcz i dial. niem. metk ‘dżdżownica’; gałónk ‘skowronek polny’ ze skòwrónk i gałowac ‘wołać’; gòlëtka gòlëc sã )( żëletka. Etym. lud. często wpływa na przekształcenia wyrazu, np. blarwa ‘maska...’ (Bytowskie) ≤ larwa )( blérwa ‘owca’, brzmiél, brzmiôltrzmiel )( brzmiec, brzmiôc, dãbórk ‘wiadro’ (Lubocino) ≤ wãbórk i dąb, karolina krynolina )( (imię) Karolina; kòłowãżékòłoważé )( wãże, kùrantka (śr.-wsch.) ≤ chòranka (śr.) i chór )( kurant. Sporo etym. lud. nazw odnotowują monografie z serii PMT (® toponimia Pom.), np. pow. wejherowskiego: Domamirze Donimierz Dulnamierzo 1659 ≥ Dółmierz 1881 : doły mierzy; Kontrawers Kontorwes 1884 : kQtor ‘ropucha’; Klęczynko (od klęka) ≥ Kłocienko : kłoć obok Kocinko : kot; ŁeknoOkno (wymowa: łekno); ŁużekLuszko : ùszkò lub łóżkò; Kątnica Kłótnica : kłótnia; Na AlbeckiegoNa Albrogi : ‑eck(i)= niem. Ecke ‘róg’. Wiele nazw miast i nazwisk ma swe ludowe interpretacje.
 
 
Powrót do listy haseł
 
 
 
 

 

 

ISBN: 978-83-62844-10-4 © by Authors. Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie: ITKS