Kultura ludowa

Rzemiosło

Stolarstwo, ciesielstwo i bednarstwo

Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło I Narzędzia stolarskie, Muzeum Podhalańskie w Nowym Targu Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło I Podstawowe narzędzia stolarskie, Muzeum Podhalańskie w Nowym Targu Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło I Tokarnia do obróbki drewna, Muzeum Podhalańskie w Nowym Targu Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło I Świecznik z kaplicy św. Jerzego w Nowym Targu, Muzeum Podhalańskie w Nowym Targu Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło I Listwa na obrazy, Muzeum Tatrzańskie Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło I Skrzynia, Muzeum Tatrzańskie Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło I Drzwi, Muzeum Tatrzańskie Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło I Sprzety domowe wykonane z drewna, Muzeum Tatrzańskie Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło I Gielaty, Muzeum Tatrzańskie Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło I Obońka, Muzeum Tatrzańskie Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło I Warsztat bednarski z kobylicą, Muzeum Podhalańskie w Nowym Targu Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło I Sprzęty wykonane przez bednarza, Muzeum Podhalańskie w Nowym Targu

Ze względu na pobliskie lasy, od zawsze głównym budulcem, który wykorzystywali Podhalanie było drewno. Niemal każdy góral znał się na stolarce, prawie w każdym domu był mały warsztat. Zarówno domy, jak i wszystkie sprzęty gospodarstwa domowego górale wykonywali z drewna. Zazwyczaj przed ślubem, każdy chłopak wykonywał dla swojej przyszłej żony łyżnik, kijankę, wałkownicę (maglownicę) i przysiadkę (przęślicę). Przedmioty domowego użytku oraz stołki, kredensy i listwy autorstwa stolarzy-samouków były niejednokrotnie typowymi dziełami sztuki ludowej. Wyroby te od zawsze cechowało bogate zdobnictwo i dbałość o szczegół, do najpowszechniejszych technik stolarskich należały ryzowanie (rodzaj płaskorzeźby) i ażur (wycinanie na wylot).

W wielu domach znajdowały się warsztaty bednarskie z tzw. kobylicą (długą ławą z imadłem zwanym dziadkiem), na której wycinano z desek klepki na dzieże, skopce, maselnice, korytka, beczki, stępki.

Z drewna wykonywano wszystkie sprzęty pasterskie, narzędzia rolnicze oraz gonty na pokrycie dachów.

Kuśnierstwo

Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło II Serdaki, Stanisław Gąsienica-Wawrytko Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło II Aplikacje na serdaku, Stanisław Gąsienicy-Wawrytko Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło II Czapka, Stanisław Gąsienica-Wawrytko Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło II Kosa kuśnierska, Muzeum Podhalańskie w Nowym Targu Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło II Narzędzia kuśnierskie, Muzeum Podhalańskie w Nowym Targu

Kuśnierstwo pojawiło się na Podhalu stosunkowo późno (pod koniec XIX wieku), wcześniej wyroby skórzane (pasy, torby, buty, kożuchy) sprowadzano ze Słowacji, najczęściej z terenu Liptowa. Z czasem również na terenie Polski zaczęły pojawiać się garbarnie i warsztaty rzemieślnicze. Dzisiaj kuśnierstwo podhalańskie przeżywa renesans, niestety ze względu na pracochłonność tego rzemiosła, nie ma zbyt wielu młodych górali, którzy chcieliby zająć się tym rękodziełem. O swoim zawodzie i jego urokach opowiada Pan Stanisław Gąsienica-Wawrytko, kuśnierz z Poronina:

Informacja: jeśli nie możesz odsłuchać nagrania, skorzystaj ze wsparcia znajdującego się na stronie Adobe)

Polskie wyroby skórzane cechuje duża precyzja wykonania i bogactwo ozdób. Swoim stylem nawiązują do tradycyjnych wyrobów liptowskich. Obecnie skórzane kożuchy, serdaki i kierpce należą do jednych z głównych i najbardziej rozpoznawalnych symboli kultury ludowej Podhala.

Informacja: jeśli nie możesz odsłuchać nagrania, skorzystaj ze wsparcia znajdującego się na stronie Adobe)

Kowalstwo

Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło III Kowalstwo, Muzeum Podhalańskie w Nowym Targu Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło III Wyroby kowalskie, podkowy, kaganki, Muzeum Tatrzańskie Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło III Krzyż cmentarny, Muzeum Tatrzańskie Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło III Drajfus, Muzeum Tatrzańskie Podhale - Kultura ludowa, rzemiosło III Drajfusy, Dwór w Łopusznej, Muzeum Tatrzańskie

Żelazo – surowiec o wiele rzadszy na Padhalu niż drewno – wydobywano w Tatrach już w XVI wieku (w XVIII i XIX w. w Kuźnicach działały huty żelaza). Kowalstwo szybko stało się jednym z podstawowych zajęć góralskich (zdarzały się wsie, w których było po kilkanaście kuźni, np. Chochołów, Ratułów, Poronin). Do głównych zajęć kowala należało podkuwanie koni, wyrób i naprawa sprzętów gospodarskich, okuwanie wozów, wykonywanie krat, zawiasów i skobli. Z czasem kowale zaczęli wyrabiać również sprzęty wymagające większej precyzji, a więc kaganki (które oświetlały domy), drajfusy (trójnogi, na których stawiano garnki) oraz krzyże kościelne i nagrobne. Wszystkie wyroby cechowała skromność i elegancja.