Choszczewo – tekst gwarowy nr 3

 

Nagranie, jego obróbka techniczna i podział, weryfikacja zapisu i opracowanie: Alina Kępińska, transkrypcja: Agata Wieteska

 

 

Opowiada p. Danuta Pietrzak, urodzona 3 III 1931 r. w Porczynach, niedaleko Choszczewa. Od trzeciego roku życia zamieszkała w Choszczewie. Przed wojną skończyła tylko jedną klasę szkoły podstawowej, a wykształcenie podstawowe zdobyła na kursach eksternistycznych w latach pięćdziesiątych. Jej mąż pochodzi z Choszczewa. Państwo Pietrzakowie mieli troje dzieci, jedna ich córka jest zakonnicą, a pani Pietrzak tak ją przedstawia: „ona jest służebniczką, służebniczką jest, to jest Zakon Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej”.

Do rozmowy włącza się p. Stefan Pietrzak, urodzony 18 VIII 1927 r. w Choszczewie. Przed wojną ukończył trzy klasy szkoły podstawowej, a wykształcenie podstawowe uzupełnił eksternistycznie już po wojnie. W czasie wojny przebywał na robotach w Niemczech w okolicach dzisiejszej Jeleniej Góry. Jego wypowiedzi są sygnowane inicjałami SP.
 

 

A normalnie. Roszczyne sie takom, to sie mówiło roszczynke, to się zarobiło z żytniej mąki, troszeczke drożdży. Barszczu się troche wlało takigo kiszonego i ona urosła. No z mąki żytniej, z żyta. No i to urosła ta babka, potym sie wsypało du, więcej mąki, potym to sie rozdrobniło te roszczynke na każdy bochenek. Bo przeważnie sie piekło więcej tych, chleba, bo nie jeden, bo to w piecu było.

No cztery, duże, w koszyczku takim. Potem, każdy sie zarobiło sie to

 

 

wszysko naraz, pierszy raz, a potym jag już sie to ciasto wyruszało, jag już tyle co na chleby, to sie brało każdy na na, na ile tam tych chlebów, wyrobiło sie i w koszyczki i to sie, w koszyczkach jeszcze musiało poruszać to ciasto, żeby wypełniło sie i potym takie opaty były, w piecu sie paliło i na te opate się wysypało z koszyczka i do pjeca.

Tam sie wygarneło wszysko z pieca, żeby było czyściutko, ten ogień i z tych koszyczków sie na te opate takom wyrzucało i tam sie wsuwało, bo tak to gorące

            SP: Cysto, cysto było. I z tych koszyczków trza było wyrzucić, z tego, na opate. I czyściutki wychodził

A to to tak sie robiło na stolnicy, czy tam były takie kopanki.

No to to z drzewa takie było wyłupane, takie podłużne były, takie w środku wyłupane z drzewa ładnie tak o, zrobione, tak jak tera som stolnice tak samo to było, tylko, że to było głębokie i długie.

            SP: wyciupane to wszysko, pani, tak o

To sie kopanka nazywało.

No to tylko do chleba. Przeważnie do chleba. A do klusek? No to kluski to już sie robiło tak na stolnicy.

Chleb, chleb jak by upad to trzea go było podnieś, pocałować, a nie tak, żeby tam chleb sie poniewierał.

Chleb to była świętość.

            SP: Po co wyrzucać, jak tu miał kto zjeś go. I tak każdy cekoł na niego. A tu po wojnie, pani. Ja jak to pamintom, to po wojnie jak z Nimiec przyjechałem to, z dziesińć lat to u nosz na wsi to ty^lko było ze ctery dumy, co, co miały chleb, tak wogle. Nie na okrungło, tylko tak czyⁿścij troche. A tak to ludzie chleba nie miały.

DP: A tak to placki. Placki piekli.

DP: A takie na kuchni. Były takie kuchnie takie, z,  la, takie, lane, tak, suki takie, no

            SP: Na takich sukach albo na tam nogach. Nie w tym lane były, obudowane były z cegły i blaty na tym, na tym piekły takie

DP: No, obudowane, no. Z fajerkami o, na wierzg i kładły sie te placki. Z tartych kartofli albo na przykład robili takie o sodce, takie różne ciasta.

            SP: Ruchańce takie.

DP: Ruchańce takie, to takie były znowu na, na roszczynie, takie jak na chleb. I to tyż sie wyruszało i to na na, to już na patelce sie piek. Pokrywkom się przykryło i, troszke sie tam tłuszczu położyło. Słoninom, bo tam tłuszczu to nie było tak dużo jak tera. Słoninkom, troszke sie tam wody podlało, żeby on tak sobie rós.

DP: No, ruchaniec, no, drożdżowy taki, no. A to na sodce, a to taki jaki. Wtedy sie twaróch brało i, i taki placek i to były. Kawa do tego z mlekim i to już było pycha. Nie tak jak tera sie tam na tyj kiełbasie jedzie. Ja cztery boche^ynki piekłam, jak, bo byliśmy my z dziećmi i moi rodzice, to ja cztery bochenki piekłam co tydzieⁱń raz. Takie duże co tam mogło być, ze cztery kilo bochenek miał. I my mieliśmy cały tydzieⁱń i kiedy pani boche^ynek rozpoczeła to był świeżutki.

            SP: i dziadki (mąż w międzyczasie o rodzicach żony – AK)

Tutaj nig nie chodził w wełniakach. Nik, nie. Jak od dziecka nie pamintom, to nig nie chodził.

            SP: Ja tyż nie pamintom. Babka moja to miała to, pamintom, że

DP: Starsze, starsze, starsze panie miały to takie suknie tylko, ale suknie takie, opinte spódnice. Ale różnokolorowe i takie i w jednym kolorze. Ale normalne.

DP: A kiedyś to były pod słome domy. Tam pokoje, jak ktoź miał dwa pokoje i kuchnia to było wszystko. No drewniane

            SP: Z bali robiune wszysko nisko

DP: Dachy były albo, albo pod słome albo tam

            SP: Musioł przychylać, niskie budy, takie psie budki były po prostu. A dzisiej to już każdy ma

DP: Tera to każdy ma już pobudowane domy.

Moi rodzice tak, no. Normalnie, nie, nie znam gwary.

            SP: A były takie, ja to słyszołym, ale to juz dawnij przed wojną. Starse kobity to przecież śpiewy różne tam, jak ja we wozach to śmich taki był, że. A dzisiej nie usyszy sie tego, no. Jez ^łod dawin dawna nie. 

DP: Gwary to tu nig nie zna. Tak to było. To kiedyś takie to życie było ciężkie, ciężkie. Dzieci od małości musiały krowy paś po granicach, wszędzie. A tera dzieci to co tam, idą do szkoły, nie mają żadnych obowiązków. A kiedyś

            SP: Ja sie dziwuje tym młodym ludzium.

Kobita prawie wcale w gospodarce nie robi, prawie nic, w pole nie idzie, pani, tera to jez życie, naprawde, tero to

DP: Kombajny, maszyny, wszysko. A kiedyś to czeba było snopek związać, podebrać

            SP: Wymłócić, zwiyś, w styrty albo włożyć, albo do stodoły

DP: Zwieś, ustawić w snopy. Wszysko, do stodoły zwieś, młócić znowu, ile zboża przez ręce przeszło. A tera to co, kombajn wjedzie, wymłóci.