Błażej Osowski

 

Wschodnia Wielkopolska (administracyjnie ziemie powiatów kolskiego, konińskiego, tureckiego i częściowo słupeckiego) to pogranicze Pojezierza Kujawskiego oraz Niziny Południowowielkopolskiej, w skład której wchodzą Dolina Konińska, Kotlina Kolska, Wysoczyzna Kłodawska, Równina Rychwalska i Wysoczyzna Turecka. W południowej części gminy Golina znajduje się tereny Nadwarciańskiego Parku Narodowego, na których występuje wiele gatunków roślin i zwierząt niespotykanych gdzie indziej (przede wszystkim jest to rzadka roślinność bagienna i wodna).

 

Tereny wschodniej Wielkopolski są równinne, czasem tylko pagórkowate (wzniesienia rzadko przekraczają 150 m n.p.m.). Urozmaiceniem rzeźby terenu są jedynie zbocza doliny Warty, bowiem ta część Polski leży na terenie Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej. Od południa dolinę Warty podchodzi Wysoczyzna Kaliska. Północna część Wysoczyzny Kaliskiej wyróżnia się strefą pagórków konińsko-tureckich, dochodzących nawet do 187 m n.p.m. (Złota Góra). Ta część Wysoczyzny jest odosobnionym płatem moreny czołowej i jak wyspa wznosi się ponad dolinami Warty.

 

 

Na północy regionu występują liczne kilkumetrowe równiny torfowe (doły torfowe w okolicach Kazimierza Biskupiego i Kramska były eksploatowane przez okolicznych mieszkańców). Duże zróżnicowanie jakości gleb sprzyja zróżnicowaniu upraw. Pojawiają się więc uprawy ziemniaków, żyta, pszenicy i buraków cukrowych.

Jeśli zaś idzie o kompleksy leśne to przeważają grądy, czyli las liściasty mieszany, a także bory sosnowe, bory mieszane, lasy bukowe, lasy dębowe, łęgi, liczne torfowiska oraz tereny bagienne. Poza tym spotykamy świerki. Stwierdzona tu także występowanie roślin objętych ochroną prawną: rosiczki okrągłolistnej i długolistnej, sasanki łąkowej, mącznicy lekarskiej, pęczyny błotnej, wątlika błotnego czy bluszczu pospolitego. Występuje tu także bardzo rzadko owadożerna aldrowanda pęcherzykoata. W lasach żyją łosie, rybołowy, orły bieliki, liczne borsuki, ptaki czaple siwe, ropuchy szare, sarny i jelenie, rysie, kuny leśne oraz kaczki krzyżówki.

 

 

Na wschodzie obszaru (okolice Konina i Turku) znajdują się kopalnie odkrywkowe, w których wydobywa się węgiel brunatny powstały w okresie trzeciorzędu. Jego złoża wykorzystywane były przez okoliczną ludność już w XIX w., ale na skalę przemysłową surowiec zaczęto wydobywać dopiero w połowie XX w., co przyczyniło się do gwałtownego rozwoju Konina (tak iż obecnie jest to 3. co do wielkości miasto w Wielkopolsce). Powstanie kopalni miało wpływ na ekosystem regionu, wpływając m.in. na zanik wód gruntowych czy obniżanie się lustra wody w jeziorach. Kopalnie odkrywkowe węgla czy soli w Kłodawie, duże zakłady przemysłowe (huta aluminium, elektrownie Konin, Adamów, Pątnów) oraz rolniczy charakter tych ziem (np. w gminie Golina użytki rolne to 61% jej powierzchni) są czynnikami wpływającymi na to, iż Wielkopolska wschodnia to najsłabiej zalesiona część województwa wielkopolskiego (w powiecie tureckim lasy to jedynie 15% obszaru). Innym skutkiem przemysłu odkrywkowego są doły pokopalniane, które próbuje się rekultywować, np. jako sztuczne zbiorniki wodne.