Regionalizm to element językowy (cecha fonetyczna, morfologiczna, konstrukcja składniowa, wyraz, frazeologizm) występujący na części obszaru języka narodowego, ograniczonej do pewnego regionu (stąd nazwa). Inaczej – regionalizm to wyznacznik regionalnej odmiany polszczyzny ogólnej. Regionalizmy występują w języku wszystkich mieszkańców regionu, także warstwy wykształconej (inteligencji) zarówno w mowie, jak i w piśmie, w związku z czym są aprobowane przez normy języka ogólnego, czym różnią się od dialektyzmów. Regionalizmy stanowią zatem ogniwo pośrednie między składnikami języka ogólnego a elementami dialektów ludowych (dialektyzmami). Z tymi pierwszymi łączy je kodyfikacja (aprobata normatywna), a z drugimi – nieogólnopolski zasięg (ograniczenie terytorialne ich występowania). Niemal wszystkie regionalizmy leksykalne mieszczą się jednak głównie w użytkowej normie regionalnej, do polszczyzny wzorcowej wchodzą jako warianty tylko nieliczne z nich (np. borówki i czarne jagody). Pewne regionalizmy tego typu pomimo powszechności używania na określonym obszarze pozostają jednak poza normą, nawet użytkową, np. południowopolskie ubierać płaszcz, sukienkę, poprawne wkładać płaszcz, sukienkę albo ubierać się w płaszcz, sukienkę. Podkreślić należy także to, że regionalizmy stosują również ci, którzy posługują się tylko gwarami ludowymi danego regionu (nie używają języka ogólnego), a zatem regionalizm to wyznacznik językowy ogółu mieszkańców regionu. Regionalny charakter ma zróżnicowanie fonetyki międzywyrazowej (udźwięczniającej i nieudźwięczniającej), odmienność formantów słowotwórczych, np. krawczyni : krawcowa (Małopolska : Mazowsze = ogp.), różne słownictwo, np. ziemniaki (Małopolska) : pyrki (Wielkopolska) : kartofle (Mazowsze = ogp.). Nacechowanie regionalne zyskują niejednokrotnie wyrazy wychodzące z użycia w języku ogólnym (przestarzałe), np. jaźwiec (ogp. borsuk), sośnik (ogp. lemiesz), szwacz (ogp. krawiec). Regionalizmy leksykalne obejmują przede wszystkim rzeczowniki, i to rzeczowniki konkretne, z takich działów jak nazwy roślin (krakowskie borówka, liszki, poznańskie świętojanki ‘porzeczki’, modrak), nazwy artykułów spożywczych (krakowskie kasza tatarczana, grysik, poznańskie szabel ‘fasola’, białostockie ołatki ‘placki ziemniaczane’), wyrazy związane z gospodarstwem domowym (krakowskie sagan, szabaśnik, poznańskie haczyk, białostockie baleja ‘balia’, koczerga ‘pogrzebacz’) i z człowiekiem; tu należą nazwy części ciała (poznańskie giry, białostockie halopy ‘nogi’), ale przede wszystkim ekspresywne określenia człowieka (krakowskie łobuz, andrus, poznańskie rober ‘urwis, nicpoń’, gzub ‘malec’, białostockie ciuma ‘kobieta ociężała’). Także regionalne przymiotniki i czasowniki odnoszą się do cech i czynności najbardziej podstawowych, związanych z codziennym życiem i jego problemami (krakowskie jadzić się ‘ropieć, nie goić się’, poznańskie mączkować ‘krochmalić’, białostockie topić (palić w piecu), krakowskie przejściowy (płaszcz), poznańskie modrakowy ‘niebieski’, białostockie tarkowane (jabłka) ‘tarte’. Główne typy regionalizmów leksykalnych to: 1) regionalizmy o podłożu gwarowym, np. krakowskie bil ‘słonina’, drzewko ‘choinka’, poznańskie pyrki, glapa ‘wrona’, warszawskie dzieciak, kurczak, białostockie doktorka, mączka ‘miałki cukier’; 2) regionalizmy będące kontynuacją wyrazów staropolskich w ich formie i znaczeniu (archaizmy, np. krakowskie kaflarz ‘zdun’, prawie ‘akurat’, poznańskie rżany ‘żytni’, gościniec ‘karczma’, młodzie ‘drożdże’; 3) regionalizmy powstałe pod wpływem języków obcych (zapożyczenia różnych typów), np. poznańskie tytka ‘torba papierowa’, fyrtel ‘kąt, okolica, rejon’, krakowskie krachla, flaszka, białostockie durny, pastka ‘pułapka na myszy’. Współcześnie regionalizmy zanikają, do czego przyczyniły się radio i telewizja, propagujące jednolitą polszczyznę o podłożu regionalnym warszawskim. Dopiero ostatnio, wraz z odżyciem ruchów regionalnych, dochodzi do nowego spojrzenia na regionalny, „swojski” sposób mówienia i zaczyna się postrzegać odrębność językową własnych regionów jako wartość. Zachowanie regionalizmów świadczy o bogactwie języka, sprzyja jego różnorodności i jest odzwierciedleniem historii i kultury danego regionu. Zob. więcej: Podstawy dialektologii/ I. Czym zajmuje się dialektologia?/ 1.4. Dialektyzmy a regionalizmy, 1.5. Typy i przykłady regionalizmów. Por. Regionalne odmiany polszczyzny.
