Ziemia lubawska położona jest w Polsce północnej, w etnograficznym układzie regionalnym graniczy na południu z Mazowszem Płockim, od wschodu z Mazurami, od północy z ich podregionem, określanym przez tamtejszą ludność mianem Stare Prusy, oraz na zachodzie i północnym zachodzie z ziemiami: dobrzyńską, michałowską i chełmińską. Jest to więc obszar peryferyczny, wystawiony tym samym na kulturowe wpływy regionów sąsiednich. Główne miasta to: Lubawa, Nowe Miasto Lubawskie i Działdowo.
Gwara lubawska obejmuje prawie całą ziemię lubawską, od Lubawy i okolic na północy, poprzez Szenwałd i Kozłowo na zachodzie, aż po Szynkowo, Szczukę i Brodnicę na południu oraz Marcinkowo i Tułodzieje na północnym wschodzie. W części północnej zauważalny jest wpływ gwary ostródzkiej, a na południu - grudziądzkiej.
Gwara lubawska razem z gwarami malborskimi i grudziądzkimi należy do grupy nowszych dialektów mieszanych powstałych już w czasach historycznych, w wyniku ekspansji w XIII i XIV w. ludności etnicznie polskiej z ziemi chełmińskiej i z części Mazowsza na tereny zamieszkałe dawniej przez Prusów.
|
