Leksykon terminów

Leksykon terminów i pojęć dialektologicznych



Halina Karaś

Powrót do listy haseł

Jabłonkowanie

Jabłonkowanie polega na takiej samej wymowie spółgłosek dziąsłowych sz, ż, cz, dż oraz spółgłosek środkowojęzykowych ś, ź, ć, dź jako zmiękczonych dziąsłowych sz’, ż’, cz’, dż’, np. sziare sziano = szare siano, cziarni czielak = czarny cielak, żiółta żiemia = żółta ziemia. Inaczej bywa nazywane sziakaniem lub niekiedy siakaniem, choć ten termin może oznaczać też inną wymowę, mianowicie sz jako ś. Omawiane zjawisko jest pokrewne mazurzeniu, gdyż polega (tak samo jak mazurzenie, choć efekty są nieco inne) na redukcji trzech szeregów spółgłosek szczelinowych i zwarto-szczelinowych s, z, c, dz, sz, ż, cz, i ś, ź, ć, do dwu dzięki spłynięciu spółgłosek dziąsłowych sz, ż, cz, ze środkowojęzykowymi ś, ź, ć, w jeden szereg pośredni sz’, ż’, cz’, dż’. Zmieszanie to dokonało się w gwarze jabłonkowskiej na południowym Śląsku (stąd nazwa) oraz w okolicach Czacy na terenie Słowacji w polskich gwarach czadeckich i na północy Polski w gwarach malborsko-lubawskich oraz ostródzkich i warmińskich. Zjawisko to tłumaczono również wpływem obcym; słowackim na południu, niemieckim i pruskim na północy. Por. Spółgłoski przedniojęzykowe, Spółgłoski środkowojęzykowe. Zob. Mazurzenie (tu: Mapa. Mazurzenie i zjawiska pokrewne).

 

Powrót do listy haseł
 
 
 
 

 

 

ISBN: 978-83-62844-10-4 © by Authors. Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie: ITKS