Ewa Rodek (zdjęcia: Aldona Rogowska, Maciej Łabudzki)
Hazacy
Hazacy (Chazacy, Hazaki, także Leśniacy) to potomkowie osadników śląskich z XVI-XVII w., mieszkający w kilku wsiach położonych na południowy wschód od Rawicza, między rzeką Orlą a Dąbroczną. Jerzy Burchardt ustalił, że osadnicy ci ulokowali się we wsiach: Białykał, Golejewko, Łąkta, Pakosław, Słupia Kapitulna, Sowy, Sworowo, Szkaradowo, Zawady i Zielona Wieś (Hazackie… 2009: 13), zaś w zbiorach Muzeum Ziemi Rawickiej można znaleźć informacje, że były to także wsie: Kubeczki, Niedźwiadki, Podborowo, Stwolno, Wydawy (Widawy), Ugoda (Muzeum…: 9). Teren zamieszkany przez Hazaków nazywano Hazami. Ze względu na położenie na trudno dostępnych, bagnistych terenach, Hazy były długo odizolowane od pozostałych obszarów w tym regionie, dzięki czemu zachowała się charakterystyczna gwara z dużą ilością elementów śląskich.
Istnieje kilka poglądów na temat etymologii nazwy tej grupy etnicznej. Według jednej z nich nazwa Chazacy wywodzi się od długiego płaszcza noszonego przez pierwszych osadników, tzw. hazuka (zapożyczenie z języka czeskiego lub niemieckiego). Jednak potomkowie Hazaków dążą do tego, by tę nazwę pisano przez „h” (Hazackie… 2009: 13). Powołują się na materiały zebrane przez Oskara Kolberga, wedle których Niemcy wołali za Hazakami haben Saken (‘ma torbę’), potem Hab-Sak, ponieważ w czasie podróży nosili oni na ramionach sakwy z jedzeniem. Dzisiejsi rawiczanie podają, że zwolennicy pisowni „Chazacy” sądzą, że nazwa może pochodzić od wyrazu „chaszcze”, gdyż ludność ta osiedliła się na terenie mocno zalesionym, a potem zajmowała się wyrębem lasu i chaszczy. Dlatego początkowo nazywano ich Leśniakami, a sami Hazacy nazywali siebie Lasakami (lasouki). W latach 40. XIX wieku wielkopolscy sąsiedzi tej grupy etnicznej zaczęli używać nazwy hazouki (od niem. Hase ‘zając’) (Burchardt 1969: 247-250). Także Ludwik Gomolec był zdania, że omawiany etnonim należy pisać „Hazacy”, a nie „Chazacy”. Jego zdaniem pierwsza pisownia wydaje się wcześniejsza i bardziej uzasadniona niż druga (Gomolec 1964: 26-27). Hazacy stanowili bardzo zwartą i hermetyczną grupę etniczną, m.in. zawierali małżeństwa tylko między sobą. Nie podobało się to sąsiednim grupom wielkopolskim, które lekceważąco mówiły o Leśniakach, że W Słupi lud głupi – żenią się jeno między sobą (Becela 1961: 12). Skutkiem takiego postępowania było zachowanie odrębności kulturowej, m.in. długie utrzymanie mazurzenia, które wyróżniało Hazaków spośród innych Wielkopolan. W Muzeum Ziemi Rawickiej zachował się także strój hazacki, w którym można odnaleźć wiele podobieństw do śląskiego stroju ludowego. Również gwara hazacka wskazuje na to, że ludność ta mogła przybyć nad Orlę z północnego Śląska. Współcześnie nad dorobkiem kulturowym Hazaków czuwa zespół regionalny z Szymanowa, który w 2002 roku zorganizował Hazackie Spotkania Kapel Ludowych im. Anny i Franciszka Brzeskotów.
poprzednia
