Archaizmy słowotwórcze to formacje słowotwórcze utworzone za pomocą formantów nieużywanych, przestarzałych lub rzadkich, dziś nieproduktywnych, albo występujących w dawnej (obecnie zanikłej w języku ogólnym) funkcji. W gwarach ludowych występuje wiele archaizmów słowotwórczych, np. dawne formy przysłówków: onegda, wsze, wszegdy, więce, przymiotniki dzierżawcze (powszechnie występujące): Tadków (dom), Grzesiowa (koszula), Basin, Hanczyn, żonin, mamin, itp., częste – dawne formacje jedno‑ i bezprzedrostkowe zamiast ogp. czasowników z dwoma przedrostkami: obaczyć = zobaczyć, ostać = zostać, przedać = sprzedać, naleźć = znaleźć, glundać = oglądać. W różnych gwarach występują formacje z archaicznymi przedrostkami pa‑, wą‑, są‑ (zachowane tylko w kilku ogólnopolskich wyrazach: sąsiad, stpol. sąmnienie, dziś sumienie): paryja ‘wąwóz’, pazerny ‘żarłoczny, chciwy’, wągroda ‘ogród’, wądół ‘dół’, sąsiek ‘część stodoły, gdzie składa się snopy, skrzynia’, oraz formacje z przedrostkami ot‑, s‑ dawnej postaci obecnych ogólnopolskich przedrostków od‑, z‑ : otnoga, otłogi, otmęt, otmiana, slyźć, ślecieć ‘zleźć, zlecieć’. W wielu gwarach produktywne są niektóre przyrostki typowo staropolskie, np. ‑ach, ‑aj, ‑an, ‑awa, ‑ba, ‑oń, ‑ować (zam. ogp. ‑i/y/wać): niedbach ‘ten, który o nic nie dba’, ździach ‘widły’ (od ździać ‘szturchać’), hulaj ‘hulaka’, polewan ‘garnek polewany’, trzęsawa ‘trzęsawisko’, chwalba ‘chwalenie się’, pasoń ‘wół o sierści w pasy’, zasypować, przeskakować = zasypywać, przeskakiwać. Rzadsze są przykłady zachowania przez formant dawnej funkcji. W gwarach zachował się także staropolski typ zrostów niezachowujących reguł składni zgody, np. długinoga ‘bocian’, gęsinóżka ‘ktoś cienkonogi’, kurzydupa ‘kurzajka’. Zob. Archaizmy w dialektach ludowych. Por. Słowotwórstwo czasowników, Słowotwórstwo przymiotników, Słowotwórstwo rzeczowników.
