Kultura ludowa Kurpiów
Nazewnictwo i charakterystyka strojów kurpiowskich
Pierwszy ubiór Kurpiów był prosty, tak jak w innych regionach Polski. Zarówno strój codzienny, używany do pracy, jak i odświętny był na Kurpiach szyty z samodziału, tkanego przez Kurpianki na krosnach a wyrabiany z własnego lnu lub wełny. Na całym obszarze Puszczy Zielonej, tak samo u mężczyzn jak i u kobiet, miał on jednolity, prawie identyczny krój i barwę. U mężczyzn w sukmanach i kapeluszach przeważał kolor bury, brunatny, ciemnobrązowy, podobny do koloru kory sosnowej w lesie. W ubraniach kobiecych, dominował natomiast kolor czerwony z zielonym, a w haftach koszul - biały z niedużą ilością czerwonego. Bardziej zróżnicowane były natomiast stroje z regionu Puszczy Białej, gdzie dzieliły się w zależności od obszaru występowania. Tradycyjny strój męski bartników i strzelców kurpiowskich składał się z lnianej koszuli, wpuszczonej w wełniane spodnie, z burej z licznymi marszczeniami z tyłu sukmany i kapelusza z niewielkim rondem. Obuwie pleciono z lipowego łyka, były to więc prymitywne chodaki. Charakterystycznym dodatkiem takiego stroju była skórzana, przeważnie borsucza torba oraz wśród strzelców nieodłączna strzelba. Kurpie rolnicy nosili siwe sukmany, a głowy okrywali granatowymi czapkami, rogatywkami obłożonymi ciemnym barankiem.
Młodzież nosiła oprócz koszuli i lnianych spodni, krótkie, luźne kaftany tzw. jaki, obłożone szeroką czarną lamówką. Nakryciem głowy były plecione ze słomy kapelusze. Dopełnieniem męskiego stroju kurpiowskiego była pięknie rzeźbiona laska oraz fajka, którą to kładziono do trumny obok czapki zmarłego. Strój ten różnił się w zależności od pory roku i wykonywanych zajęć. Różniły się więc od siebie nieznacznie stroje pasterzy, rudników, spławników, bursztyniarzy. Charakterystyczny ubiór przetrwał do roku 1910.
Kobiecy strój kurpiowski był o wiele barwniejszy niż męski. Jego największy rozkwit przypada na XIX wiek. Na lniane koszule, przyozdobione przy kołnierzykach, mankietach, a niekiedy nawet ramionach bogatym haftem, nakładały panie kolorowe albo czarne gorsety tzw. wystki . Do tego różnobarwne z przewagą czerwieni spódnice w wąskie pionowe paski - kitle, spódnice w kratę lub o jednolitym kolorze nazywane mienistymi. Na takie spódnice zakładały Kurpianki fartuszki w pionowe pasy, lub białe fartuszki płócienne, ozdobione ręczną koronką. Na głowy w Puszczy Białej zakładano chusty, w Puszczy Zielonej strojne aksamitne czółenka z kiścią sztucznych różnobarwnych kwiatów z lewej strony i barwnymi wstążkami spływającymi po plecach.
Stroje kurpiowskie różniły się między sobą na różnych terenach Puszczy. Inaczej wyglądał ubiór noszony w Puszczy Białej, inaczej w Puszczy Zielonej. Ich charakterystyczny opis znajduje się w dalszym ciągu pracy. Należy zaznaczyć, że wyróżnia się również strój pośredni, który występował na południe od Puszczy Zielonej, na obszarze pomiędzy Puszczami.
Wersja podstawowa |
