Leksykon kaszubski
Leksykon kaszubski
Powrót do listy haseł
Etymologia ludowa
autor: Jerzy Treder, redakcja i digitalizacja: Małgorzata Klinkosz
ETYMOLOGIA LUDOWA W KASZUBSZCZYŹNIE
(kasz.
lëdowô etimòlogiô
) polega na tłum. wyrazów (nazw) na zasadzie aktualnego skojarzenia, np.
chòwa
‘kieszeń’,
jastrón
‘jesiotr’,
martwic s
ã
‘tlić się’ (Kępa Oksywska) ≤
marwic s
ã
(Przyjez. Żarnowieckie) i
martwic s
ã
;
kùjar
ë
‘okolica zabita deskami’ (Wojsk, Borzyszkowy, Glisno)║
chùjar
ë
(Zabory) i
kùjónczi
(Zabory)║
pùjónczi
(Parchowo, Jamno, Nakla) itp. Niektóre wynikają z eufemizacji, np.
gòsc
ë
je
‘szczepienie przeciw ospie’ (za:
òspic
ë
). Skojarzenia nierzadko prowadzą do kontaminacji, np.
dąsewnica
‘gąsienica’ (Kępa Żarnowiecka) obok
gąstewnica
(Szary Dwór) i
wąsewnica
(pn., śr.); słowiń.
dejszczmetka
‘dżdżownica’ ≤ kasz.
de(j)szcz
i dial. niem.
metk
‘dżdżownica’;
gałónk
‘skowronek polny’ ze
skòwrónk
i
gałowac
‘wołać’;
gòl
ë
tka
≤
gòl
ë
c sã
)(
ż
ë
letka
. Etym. lud. często wpływa na przekształcenia wyrazu, np.
blarwa
‘maska...’ (Bytowskie) ≤
larwa
)(
bl
é
rwa
‘owca’,
brzmi
é
l
,
brzmi
ô
l
≤
trzmiel
)(
brzmiec
,
brzmi
ô
c
,
dãbórk
‘wiadro’ (Lubocino) ≤
wãbórk
i
dąb
,
karolina
≤
krynolina
)( (imię)
Karolina
;
kòłow
ã
ż
é
≤
kòłoważ
é
)(
w
ã
że
,
kùrantka
(śr.-wsch.) ≤
chòranka
(śr.) i
chór
)(
kurant
. Sporo etym. lud.
nazw
odnotowują monografie z serii PMT (
®
toponimia Pom.), np. pow. wejherowskiego:
Domamirze
≥
Donimierz
≥
Dulnamierzo
1659 ≥
Dółmierz
1881 :
doły mierzy
;
Kontrawers
≥
Kontorwes
1884 :
k
Qtor
‘ropucha’;
Klęczynko
(od
klęka
) ≥
Kłocienko
:
kłoć
obok
Kocinko
:
kot
;
Łekno
≥
Okno
(wymowa:
ł
ekno
);
Łużek
≥
Luszko
:
ùszkò
lub
łóżkò
;
Kątnica
≥
Kłótnica
:
kłótnia
;
Na Albeckiego
≥
Na Albrogi
:
‑eck
(
i
)= niem.
Ecke
‘róg’. Wiele nazw miast i nazwisk ma swe ludowe interpretacje.
Powrót do listy haseł
Start
Wprowadzenie
Podstawy dialektologii
Opis dialektów polskich
Kaszubszczyzna
Kultura ludowa
Leksykon terminów
Leksykon kaszubski
Autorzy
Mapa serwisu
Literatura
ISBN: 978-83-62844-10-4
© by Authors.
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie:
ITKS