Lututów – tekst gwarowy nr 3

Alina Kępińska

 

 

Nagranie (z sierpnia 2010 r.), obróbka techniczna, podział nagrania, weryfikacja zapisu oraz opracowanie, także fotografie: Alina Kępińska, transkrypcja tekstu: Agata Liberek

 

 

Opowiada p. Regina Przysiecka, urodzona 25 IV 1930 r. w małej miejscowości Kapie, położonej w sąsiedniej gminie Klonowa, w powiecie sieradzkim, odległej od Lututowa o ok. 6-7 km. Od 1959 roku, po wyjściu za mąż zamieszkała w Lututowie. Wspólnie z mężem gospodarzyli na roli, wychowywali dzieci.

Do rozmowy włącza się:

pani Leokadia Grąbkowska, urodzona 27 X 1931 r. w Piaskach pod Lututowem (obecnie w granicach wsi gminnej). Przed wojną ukończyła cztery klasy szkoły podstawowej, a wykształcenie w zakresie szkoły podstawowej uzupełniła na kursach. Rodzice pani Leokadii pochodzili z Piasków, matka zmarła, gdy córka miała 5 lat. Wychowywał ją ojciec i starsze rodzeństwo (brat i siostra). Mąż pochodził z Lututowa. Był kaletnikiem. Po ślubie p. Leokadia zajmowała się wychowywaniem dzieci oraz początkowo pomagała mężowi w prowadzeniu interesu, potem gdy interes nie szedł, oboje uprawiali rolę. Mąż grał na akordeonie, a pani Leokadia śpiewała w prowadzonym przez niego zespole „Lututowianka”.

Obie panie są sąsiadkami, wraz z rodzinami mieszkają na peryferiach Lututowa, w ładnych domach przy ulicy Ogrodowej (ulica zaczyna się w centrum wsi, przy urzędzie gminy).

Do rozmowy włącza się córka pani Leokadii Grąbkowskiej, często zadając pytania.

Tekst wypowiadany przez panią Reginę Przysiecką jest sygnowany inicjałami RP, a przez panią Leokadię Grąbkowską – LG.

 

O weselach i pogrzebach

 

LG: Rosół, kapusta.

RP: Łe , to bardzo zwykłe, tam takie wesela.

LG: Ale mówie, rosół, był rosół, rosół, bo kapusta była. Placek najważniejszy tak samo był. Teraz, słuchajcie, dzieci jak, jak była, gdzieś było wesele, to dzieci za oknami były. Dzieci przylatywały ze wsi, i słuchały, i patrzyły. A była taka moda, że wyniosła na przetaku czy tam na jakiej tacy kobieta, o, takie kawałki pokrojone placka, i wszyskich tych dzieci czsza było poczęstować. Za tym oknym , bo ony po to przyszły. I te dzieci se później poszły. Ale taka była tradycja, że te dzieci to były

LG: To byli proszeni

RP: Proszeni byli, poproszeni. Takich hucznych wesel nie robili, bo przecież skąd tyż brali. Rzeżniki tyż tak, to wszysko już, nie było jeszcze tak rzeżników, to czeba było od rzeżników kupić, bo rzeżniki po wsi chodzili . Dawno to świnie kupowali i sie świnie odwoziło, tag jag mój ojciec, świnie w dumu sprzedoł , to odwióz na Wieruszów, mu  zapłacil•i , ale świni po wsiach tag nie bili. Chyba tam już był jakiź może wyuczuny rzeżnik, ale to tam nie spotykało sie tyk rzeczy.

LG: Jak umar^ł, jak, jag umar , leżał w trumnie, to sie chodziło i sie śpiewało pieśni do dwunastej godziny.

RP: Umar, to, to, kochano , to już, jag nie mieli w co ubrać, to kupili. Myli ciało. Kto miał odwage raz, a drug|i roz , to jak żona, no to żona.

LG: Ale tamte takie były babki też, co myły.

RP: Były. Przychodziły takie babki, i ^łune umiały tak ubiyrać ludzi, że tyn człowiek sam ręce dawał, taka kobiyta była, że tyn, był umarty , niby śtywny , a tak ubrała, jakby był żywy.

RP: Mówiły. Cały czas mówiły do tego nieboszczyka. Dawej ryⁿke , dawej noge, wszysko, cie ubiyrzymy , bydziesz ładnie wyglundać , czy tam wygl, wyglondoł czy to, wszysko. Bardzo to umiały, bardzo im to szło wszysko. Ale ksiyⁿża tyż, jag mój dziadeg opowiadoł, a dziadeg mój jes tysiundz osiymsed osiymdziesiunty drugi rok. Nikogo moge w osiymsed osiymdziesiunty nie pamiyntać , ale mojygo dziadka nie zapumne rocznika. To, kochana, zmar ojciec w domu, dzieci zostawił i kobiyte, i poszed do ksiyndza i powiado tak: „Ni mo piniyndzy ”. A ^łun mówi: „Jo tak nie pochowum ”. I tyn ksiundz powiado tak: „A mosz krowe?”. „Ano, mum krowe, ale mam dzieci, musi je żywić, bo muszu^m jeź mleko ”. „A mosz pierzyne?” „A mum”. „To sprzedej pierzynę i przyniyś tam”. To były prawdziwe dziadkowe słowa, nie zapumne. I ta babcia przyszła do dumu , i powiedzia^ła chłopu. A chłopy mówiu^m : „Co?! Ciebie jeszcze móg wziu^ńś , na łóżko”. Kochano, wyświęcili w dumu, w trumnie, zamkli , niesą . Niesu^m, koło kościoła idu^m i pochylyli czopki, poszli za tyn, za k^łościół , a ksiundz ig doguniuł , wróciuł i wszyskie obrzyndy zrobiuł i tak było. A tak baba by była go^ło .

„U drzwi twoich” śpiywali , tak, „U drzwi twoik ”, śpiywali jeszcze. Wszyscy, jo żym przyszła i kcia^łam sobie z chłopokami pobasandrować po kuntach , a ^łociec śpiywoł . Tam, bo mioł głos, śpiywoł, bo tak śpiywali świadki przecież uroczy^ste . Jag na mnie nie zarycoł , jo mówie: pod twojum obrune, a to co na pogrzebie niy możno z chłopokiym pogodać ? I te wszyskie pieśni. B^łoże , jo tero zaszłam do Klunowy , kochano, su^m dwa dziadki , stare, tygo mojygo śpiywanio jak downo i śpiywają te pożegnalne.

 

Już ide do grobu,

Ciemnego, smutnego,

Tam będe spoczywał,

Tam będe spoczywał,

Aż do dnia sundnego ,

 

Śpiywają, widzisz. Łe , kochano , wszystkie śpiywali żałobne. „Jedna garstka ziemi”. Jedna garstka ziemi, to jez na inną, to. Jo mówie, jo mum wszysko tam spisane. To su^m pogrzebowe pieśni. To sum jakieś układane.

Pani Leokadia Grąbkowska: Ale jeszcze stare babki układały też

Córka p. Leokadii Grąbkowskiej: Nie, nie, nie, to są pieśni, które śpiewano przy zmarłym, w domu codziennie zbierali się wieczorem i śpiewali specjalne pieśni, ale to były przez ludzi ułożone pieśni

RP: Przez ludzi, a^lbo śpiywali tak:

 

Zmarły człowiecze, z tobą sie żegnamy,

Przyjmij dar smutku, który ci składamy,

Troche na grób twój porzuconej gliny,

Od twych suⁿsiadów i przyjaciół rodziny.

 

I to śpiywali i jo żym tako rada była, że słyszałam, że, jag ^łuni to śpiywają, bo ja to wszysko, te pieśni umiałam. Tam na wieczór, to, kochano, już później, później, później, to już, kochano, dawali kolacje. Tym śpywokum. Jo tam nie zajoda^łam , bo szłam z chłopokami.

A^lbo „Boże, kocham cie” – tyż to śpiywali przecie. Matko, jakie to piyⁿkne pieśni.

Córka p. Grąbkowskiej: Śpiewaj, śpiewaj.

RP: Nie śpiywom, bo nie umie , bo ksiuⁿżeczki nie wzinam .