|
Pierwsze ślady osadnictwa na tych terenach pochodzą z XIV-XIII tysiąclecia przed Chrystusem, wtedy to dotarły tutaj pierwsze grupy ludzkie, zajmujące się początkowo łowiectwem i prowadzące koczowniczy tryb życia. Około III wieku przed Chrystusem tereny dzisiejszych Mazur zamieszkiwały plemiona Bałtów Zachodnich, które wykształciły się z ludności osadniczej znad Dniepru i Dźwiny. Na ludność pruską składały się następujące plemiona: Pomezanie, Pogezanie, Warmowie, Notangowie, Sambowie, Nadrowowie, Sudawowie, Bartowie, Skalowie, Sasini i Galindowie. Około połowy X w. do państwa Polan przyłączono Mazowsze, ziemię chełmińską i Pomorze Gdańskie, co spowodowało, że znalazło się ono w bezpośrednim sąsiedztwie Prusów. Nękany napadami, zwłaszcza ze strony Jaćwięgów, książę mazowiecki Konrad w 1226 r. wezwał na pomoc zakon krzyżacki. W zamian nadał Krzyżakom ziemię chełmińską. W dziejach Prus rozpoczął się okres systematycznego podboju przez Krzyżaków, zakończonego w 1283 r. Powstaniu państwa krzyżackiego towarzyszyła akcja kolonizacyjna ludności niemieckiej z Turyngii i górnej Saksonii oraz polskiej z ziemi chełmińskiej i Mazowsza. Niemcy osadzają się głównie na północy Prus, Polacy na południu.
Na wiek XV przypada zmierzch państwa krzyżackiego zapoczątkowany przegraną bitwą pod Grunwaldem (1410 r.) a zakończony w 1466 r. pokojem toruńskim, na mocy którego do Polski zostają dołączone: Pomorze Gdańskie, ziemia chełmińska, okręg Malborka i Elbląga oraz Warmia, czyli tzw. Prusy Królewskie. Reszta Prus, wraz z Mazurami, pozostała pod władzą Wielkiego Mistrza jako lenno Polski. Ostateczny kres państwu krzyżackiemu przyniosło założenie państwa świeckiego – Prus Książęcych, na czele którego stanął Hohenzollern już nie jako mistrz krzyżacki, ale wyznawca protestantyzmu. Przez cały ten okres trwa kolonizacja ziem pruskich przez ludność polską, zakończona w swym głównym nurcie pod koniec XVI w. Wiek XVII jest okresem najsilniejszych wpływów polskich w Prusach Książęcych Ludność polska stanowi połowę ludności państwa. W przybliżeniu zamieszkuje obszar po linię: Gołdap – Węgorzewo – Kętrzyn – Szestno – Biskupiec – Pasym – Ostróda. Również miasta są przeważnie polskie. Tę korzystną dla polskości sytuację zniweczyły najazdy szwedzkie oraz tatarskie. Osłabiło to znacznie żywioł polski i jednocześnie zmniejszyło jego odporność na germanizację. Elektorzy pruscy wykorzystali potop szwedzki do zrzucenia zależności od Polski. Ukoronowaniem tych starań było ogłoszenie w 1701 roku pruskiej monarchii i koronacja pierwszego króla pruskiego Fryderyka I. W roku 1871 Mazury jako część prowincji o nazwie Prusy Wschodnie, weszły w skład II Rzeszy Niemieckiej. Rozpoczyna się powolny proces germanizacji Mazurów. Mimo to ludność mazurska dobrze przechowała język i obyczaje, o czym świadczy fakt, że w 1903 r. 70% dzieci mazurskich mówiło wyłącznie po polsku.
W przeprowadzonym 11 lipca 1920 roku w dziewięciu powiatach plebiscycie 97,8% ogółu ludności opowiedziało się za pozostaniem Mazur przy Prusach Wschodnich, a zaledwie 2,2% za przyłączeniem ich do Polski. Plebiscyt nie był jednak przeprowadzony uczciwie. Język polski zszedł do roli języka domowego, używanego zwłaszcza przez ludzi starszych. – tzw. język grósków. Ludność cywilna Prus Wschodnich w zasadzie do 1944 roku nie doświadczyła bezpośrednich skutków działań wojennych. Zapłaciła za to cenę najwyższą w 1945 roku, kiedy została zdziesiątkowana przez wkraczające oddziały Armii Czerwonej. Wiele rodzin mazurskich wcześniej opuściło swoje gospodarstwa, uciekając na zachód, poza granice Prus Wschodnich. Liczbę ludności polskiej na tych terenach przed II wojną światową ocenia się na około 400 tys.. Po roku 1945 pozostało Mazurów i Warmiaków tylko około 100 tys. Po zakończeniu działań wojennych rozpoczęła się akcja przesiedleńcza pozostałej na tych terenach ludności niemieckiej. Polityka ówczesnych władz PRL-u wobec autochtonów (mieszkańców Mazur o polskich korzeniach) była tak wroga (traktowano ich jak Niemców), iż wielu Mazurów zdecydowało się na opuszczenie ziemi swoich przodków. Na ich miejsce przybyli Polacy z Kresów Wschodnich i Polski centralnej. |
