Sułoszowa Tekst gwarowy

Piosenka  „Jedzie, Jasiu, jedzie”

 

Nagranie tekstu: Marta Obtułowicz, transkrypcja: Agata Liberek, weryfikacja zapisu i opracowanie tekstu: Alina Kępińska.

 

Informatorki: p. Roś i p. Kafel z Sułoszowej, lat ok. 50. Mają wykształcenie zawodowe, mieszkają w Sułoszowej. Należą do zespołu „Sułoszowianki”.

 

    

 

Jedzie Jasiu, jedzie,

Mijo mój gonecek,

Cy ci sie nie widzi,

U mnie porządecek,

Cy ci sie nie widzi,

u mnie porządecek.

 

U mnie porządecek,

a jo w dumu sama,

przyjedź, Jasiu, przyjedź,

dom kuniowi siana,

przyjedź, Jasiu, przyjedź,

dom kuniowi siana.

 

Dom kuniowi siana

i ^łobrog i ^łobrok,

a tobie, Jasieńku,

sześ podusek pod b^łok,

a tobie, Jasieńku,

sześ podusek pod b^łok.

 

Sześ podusek pod b^łok,

a siódmo pod głowe,

i tak ci, Jasieńku,

dog^łodzić ni moge,

i tak ci, Jasieńku,

dog^łodzić ni moge.

 

Dog^łodzić, dogodzić,

a jak bedzies chciała,

rozbier se łóżecko

i połóż sie sama,

rozbier se łóżecko

i połóż sie sama.

 

Rozebrać, rozbiere

i p^łościć nie bede,

ch^łoć swego ^wjonecka

pozbede, pozbede,

choć swego wjonecka

p^łozbede, pozbede.

                                                                                                                               

Nie pozbyndziesz sama,

pozbyndziem ^łoboje,

byńdziym sie dorobiać

chlebusia we dwoje,

byńdziem sie dorobiać

chlebusia we dwoje.

 

Chlebusia we dwoje

i flasecke wina,

zeby nom Pon Jezus

doł piyrsego syna,

zeby nom Pon Jezus

doł piyrsego syna.

 

Doł piyrsego syna,

a drugo córecke,

byndziym piastowali,

jako jaskółecke,

byndziym piastowali,

jak te jaskółecke.

 

 

 

Piosenka w nieznacznie zmienionej postaci jest znana także w innych regionach,  np. w Sieradzkiem (z nagrania p. Józefy Dutkowskiej z Chojnego, dokonanego przez Alinę Kępińską), co poświadcza wskazywaną przez wielu badaczy folkloru, np. Jerzego Bartmińskiego „wędrowność” twórczości ludowej, zwłaszcza pieśni. To ona sprawia, że 
w tekstach piosenek czasami pojawiają się różnice – już to ze względu na rym bądź rytm (np. tekstowi ze Sułoszowej: Zeby nom Pon Jezus/ Doł piyrsego syna, odpowiadają bardziej rytmiczne wersy w sieradzkiej wersji piosenki: Żeby dał Pan Jezus,/ Najpierwszego syna), już to w wyniku niedokładnego powtarzania kliszowanych tekstów. W tekście z Sułoszowej taka różnica dotyczy choćby ostatniej zwrotki, w której jedna z pań śpiewa najpierw: jako jaskółecke, by następnie powtórzyć po koleżance: jak te jaskółecke. Czasem powtarzanie kliszowanych tekstów powoduje, że pojawiają się nie do końca logiczne połączenia, jak w dwóch kolejnych zwrotkach piosenki z Sułoszowej: Dog^łodzić, dog^łodzić,/ A jak bedzies chciała,/ Rozbier se łóżecko/ I połóż sie sama,/ Rozbier se łóżecko/ I połóż sie sama., oraz: Rozebrać, rozbiere/ I pościć nie bede,/ Choć swego wionecka/ Pozbede, pozbede, którym w Chojnem w Sieradzkiem odpowiada: Dogodzić, dogodzisz,/ A jak będziesz chciała,/ Rozbierz mi łóżeczko/ I połóż się sama,/ Rozbierz mi łóżeczko i połóż się sama., oraz: Rozebrać, rozbiorę/ Lecz kłaść się nie będę/ Bo swego wianeczka/ Pozbędę, pozbędę. Także w Sieradzkiem mamy do czynienia z powtarzaniem nie do końca rozumianych fraz, czego przykładem są słowa p. Dutkowskiej, która śpiewała: „Przeleciał żurowie”, a na pytanie, co to znaczy, odpowiedziała: „Ano nie wiem, tak to już jest”. 

Piosenka ze Sułoszowej charakteryzuje się następującymi cechami językowymi:

a)      fonetycznymi:

1)      bardzo konsekwentne mazurzenie, zwłaszcza głoski cz i sz: gonecek, cy, porządeczek, podusek, bedzies, łóżecko, wjonecka, zeby, piyrsego, córecke, jaskółecke (brak mazurzenia jedynie: sześ); mazurzeniu nie ulega też ż: łóżecko, połóż się,

2)      tzw. fonetyka międzywyrazowa udźwięczniająca, w tekście piosenki poświadczona tylko raz: ^łobrog i ^łobrok, a brak konsekwencji nie dziwi, bo to tekst śpiewany,

3)      wąska realizacja dawnego a długiego: mijo ‘mija’, doł ‘dał’, dorobiać ‘dorabiać’ oraz jo ‘ja’,

4)      rozchwiana wymowa samogłosek nosowych:

ę: pozbyndziesz ‘pozbędziesz’, byndziym ‘będziem’ – z wąską asynchroniczną wymową ę, ale też bede ‘będę’, pozbede ‘pozbędę’– z barwą ustną samogłoski jak w polszczyźnie standardowej, ale z denazalizacją przed d (dość częstą w cz. ter. czasownika być i pochodnych od niego czasowników przedrostkowych),

ą: wymowa jak w polszczyźnie ogólnej, czyli jako o i z asynchroniczną wymową przed spółgłoskami zwartymi: porzondeczek ‘porządeczek’; na uwagę zasługuje jednak denazalizacja wygłosowego –ą, typowa dla Mazowsza: siódmo ‘siódmą’, drugo ‘drugą’,

5)      zmiany zależne samogłosek przed spółgłoskami półotwartymi, mianowicie: zwężenie o przed m, n (dumu ‘domu’, kuniowi ‘koniowi’), zwężenie a przed m, n (gonecek ‘ganeczek’, dom ‘dam’, nom ‘nam’, wjonecka ‘wianeczka’, Pon ‘Pan’), zwężenie e przed m (ni mogę ‘nie mogę’, byndziym ‘będziem’, ale i bez zmiany pozbyndziem i byńdziem), zwężenie e przed r (piyrsego ‘pierwszego’),

6)      brak przegłosu e w o: rozbiere ‘rozbiorę’,

7)      słaba i niekonsekwentna labializacja samogłoski o –  w nagłosie i po spółgłoskach wargowych i tylnojęzykowych, np.:  ^łobrok, ^łoboje, b^łok, dog^łodzi, p^łozbede (ale też: dogodzić i pozbede)

8)      asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej, w jednym przypadku doprowadzająca do znacznego osłabienia artykulacji wargowej głoski w’: wjonecka oraz^wjonecka ‘wianeczka’

9)      uproszczenie grup spółgłoskowych: seś ‘sześć’, piyrsego ‘pierwszego’; wynik uproszczenia to także forma se ‘sobie’,

b)      fleksyjnymi:

1)      wyrównanie w M. lp. rzeczowników męskich osobowych do form W.: Jasiu,

2)      archaiczna końcówka –m w 1. os. lm. cz. ter. i przyszłego prostego: pozbyndziem ‘pozbędziemy’, byńdziem ‘będziemy’,

3)      2. os. lp. tr. rozk. rozbier ‘rozbierz’ to prawdopodobnie wynik wyrównania do tematu czasu teraźniejszego, por. rozbiere ‘rozbiorę’

c)      słowotwórczymi:

1)      bardzo liczne w tak krótkim tekście zdrobnienia: Jasiu, Jasieniek, gonecek, porządecek, wjonecek, łóżecko, flasecka, córecka, jaskółecka i chlebuś,

d)     leksykalnymi: widzieć się komu ‘podobać się komu’