Synonimika w gwarach. Synonimika polega na wyrażaniu tej samej (lub podobnej) treści za pomocą dwu lub więcej różnych form językowych. Synonimia może dotyczyć konstrukcji składniowych (gw. beło mu śtyrdzieści roków : mioł śtyrdzieści roków), form fleksyjnych (siedzima : siedzime) oraz wyrazów. Wyrazy równoznaczne i bliskoznaczne powszechnie nazywa się synonimami (grec. synónymos ‘równoimienny’), choć niektórzy językozawcy za synonim uznają tylko wyrazy równoznaczne. Wielość nazw w dialektach dla każdego desygnatu (nawet kilkadziesiąt i więcej), por. np. nazwy lemiesza: blat, blaszka, lemiesz, łopata, nakład, narożnik, naróg, pierć, plecak, płyta, podnóżek, sosznik, stalica, szar, żelazko, żelazo, jest rezultatem zróżnicowania geograficznego, tzn. wynika z różnic leksykalnych między gwarami, które mają mniejsze lub większe zasoby wyrazów im tylko właściwych (zob. Słownictwo gwarowe – zróżnicowanie terytorialne). Czasem nazwy mogą dotyczyć nieznacznie różniących się desygnatów, np. inny typ budownictwa, odmienna budowa przedmiotu, itp. mogą powodować różnice językowe. O synonimach można mówić wtedy, gdy wielość nazw dla jednego desygnatu (lub cechy czy czynności) charakteryzuje nie dialekty w ogóle, ale poszczególne gwary. Synonimy absolutne (tj. wyrazy równoznaczne), podobnie jak w języku ogólnym, są rzadkie. Obecnie naczęściej mogą być wynikiem funkcjonowania w danej gwarze wyrazu typowego dla niej i wyrazu przejętego z polszczyzny ogólnej, np. małopolskie cumelek – smoczek. Częściej niż synonimy absolutne występują synonimy częściowe, tj. wyrazy bliskoznaczne, różniące się jedynie np. stopniem natężenia emocjonalnego, zakresem itp. Źródłem bogatej synonimii jest słowotwórstwo. Synonimy powstają w wyniku tworzenia nowych formacji od tego samego tematu za pomocą różnych formantów słowotwórczych (por. warianty słowotwórcze wyrazu itp.) lub bliskoznacznych podstaw za pomocą identycznych lub różnych formantów, np. śl. fyrtok : pofrtaniec : pomotaniec : pomirwiyniec ‘człowiek szybki, ale działający chaotycznie’. Także znaczna liczba wyrazów zdrobniałych, spieszczonych, zgrubiałych (zob. Spieszczenia, Zdrobnienia, Zgrubienia) wpływa na wielość wyrazów bliskoznacznych, różniących się jedynie stopniem ekspresywności. Źródłem synonimii może też być w dialektach szerzenie się nowych wyrazów wspólnych z językiem ogólnym (por. warianty nawiązujące do słownictwa ogólnopolskiego bądź gwarowego biydok : borok : wiercipięta : wiyrgaczka) czy przejętych z języków obcych, zwłaszcza na pograniczach językowych (zob. Zapożyczenia leksykalne), np. plotkarka : klebetnica (słow.).
