Strój kobiecy

 

 

Łęczycki strój ludowy (kobiecy i męski) został już omówiony na stronie: www.gwarypolskie.uw.edu.pl. Opracowanie niniejsze zawiera poprzednie uwagi, zmodyfikowane w niewielkim tylko stopniu. Łęczycki strój kobiecy z końca XIX i początku XX wieku „w swej podstawowej odświętnej wersji (...) składał się z czepka, chustek, koszuli, wełniaka, zapaski do pasa i do odziewu, kaftana, chust na ramiona, biżuterii i obuwia” (Piskorz-Branekova 2007: 234). Szyte z samodziałowej pasiastej wełny, z przewagą koloru czerwonego suknie kobiece nazywano wełniakami. Mają je jeszcze niektóre najstarsze mieszkanki regionu, por. zdjęcie z Mąkolic. Wełniak uzupełniały zapaski, zwykle samodziałowe, wełniane. Były dwa rodzaje zapasek, przy czym różnica pomiędzy zapaskami do pasa a zapaskami do odziewu wynikała z ich funkcji – te ostatnie pełniły rolę okrycia wierzchniego, zarzucanego w chłodne dni bądź to na ramiona, bądź na głowę. I jako takie były większe od zapasek do pasa oraz wszyte w szerszy pasek.

W chłodniejsze dni oprócz zapasek do odziewu kobiety nosiły chusty oraz kaftany. W zależności od kroju kobiece kaftany dzieliły się na wcinaki oraz okrąglaki, podczas gdy kaftany proste nosili mężczyźni. Kaftany kobiece w Słowniczku wyrazów gwarowych, zamieszczonym równolegle obok tekstu głównego w przywoływanym tu dziele Elżbiety Piskorz-Branekovej, są zdefiniowane następująco: „wcinak – kaftan kobiecy sięgający bioder, o zwężających się przy dłoni rękawach mocno dopasowany w talii, szyty z cienkich tkanin fabrycznych, zimowy był ocieplany watą” (Piskorz-Branekova 2007: 236), „okrąglak – luźny dwurzędowy sięgający do pasa kaftan kobiecy z jednokolorowych zwykle czarnych i granatowych wełnianych tkanin fabrycznych” (Piskorz-Branekova 2007: 233). Warto zwrócić uwagę na obie nazwy, poświadczają one bowiem tendencję do skrótu jako utworzone sufiksem -ak w wyniku uniwerbizacji wyrażeń kaftan wcięty, kaftan okrągły.

W Łęczyckiem było wiele rodzajów chust. Spośród nich warto wymienić duże ciepłe chusty, jak baranówki czy chusty francuskie (też tureckie) czy nieco mniejsze szalinówki i chustki kamletowe (też kamelowe). Zwykle chusty były wzorzyste, przykładowo szalinówka miała duże kolorowe kwiaty wzdłuż boków, a chusta francuska – motywy wzorowane na orientalnych. Jednak typowa dla tych terenów chusta kamelowa jest jednobarwna. Jest to chusta „biała lub czarna, ręcznie robiona szydełkiem z wełny najczęściej wielbłądziej, o wymiarach 87 x 87 cm, 90 x 90 cm, 102 x 102 cm i 105 x 105 cm, składająca się z kwadratowego płata dzianiny („stołu”) wykończonego wzdłuż wszystkich boków koronką szydełkową i robioną na widełkach” (Piskorz-Branekova 2007: 231). Muzeum w Łęczycy, które m.in. patronuje projektowi rekonstrukcji łęczyckich chust kamelowych, posiada obecnie w zbiorach wyjątkowo ładne takie chusty, nie tylko białe i czarne, por. http://www.zamek.leczyca.info.pl/strony/chusty_kamelowe_archiwum.php.