Leksykon kaszubski

Autor: Jerzy Treder, redakcja i digitalizacja: Małgorzata Klinkosz

 

ATLAS JĘZYKOWY KASZUBSZCZYZNY I DIALEKTÓW SĄSIEDNICH(1964-78, Zakład Słowianoznawstwa PAN, t. wstępny i I-VI red. Z. Stieber, t. VII-XV, red. H. Popowska-Taborska). Inicjatywa wyszła w 1954 od Z. Stiebera. Ankietę przeprowadzono w l. 1955-61 w 104 wsiach kasz. i 82 wsiach sąsiednich z ludnością autochtoniczną, reprezentujących dialekty Krajny, Borów i Kociewia, pn. Wielkopolski, Kujaw, Ziemi Chełmińskiej i Powiśla Gd. Materiały z odpytania ankiety pozwoliły wytyczyć współczesne granice dawnego zasiedlenia kaszubskiego i potwierdzić fakt wielkiego zróżnicowania dialektalnego obszaru Kaszub, w tym ogólnie archaiczności pn.-zach. peryferii kaszubskiej i związki rozwojowe ze staropolszczyzną, podczas gdy pd.-wsch uległ licznym wpływom kociewskim i borowiackim czy także polszczyzny literackiej. W badaniach wyzyskano także słowniki, np. F. Lorentza (też słowińskie) i B. Sychty. Komentarze do map ukazują omawiane zagadnienia na tle ogólnopolskim i szerszym słowiańskim. Pracom atlasowym towarzyszyły szczegółowe badania zespołu: K. Handke, J. Majowa, H. Popowska-Taborska, E. Rzetelska-Feleszko (Kamińska), Z. Topolińska i J. Zieniukowa (Pałkowska) – czy osób wspomagających, jak np. H. Górnowicz, J. Siatkowski, P. Smoczyński, A. Ściebora. AJK zawiera 750 map: t. I-VI leks., VII-XII – słowotw. i fleks., XIII-XIV – systemowe fakty fonet.; t. XV ma charakter podsumowujący (akcent, semantyka, słowotwórstwo, fleksja, fonetyka, podziały jęz.) i przynosi 38 dodatkowych map, nadto różne indeksy ułatwiające korzystanie z dzieła. AJK uzupełnia i koryguje Mały atlas gwar polskich, t. I-XIII (1950-1970), red. K. Nitsch, M. Karaś, w którym kaszubszczyzna jest dobrze prezentowana. AJK potwierdza stanowisko o jej przejściowym charakterze. Obszerne i na wysokim poziomie komentarze do nich uznać można za zalążek SEK. Prace nad AJK przyniosły wiele ustaleń metodologicznych i nowych ujęć dla geografii lingwistycznej.