Mapa serwisu
Notice: Undefined index: l2 in /home/dialektologia/web/classes/maincontentclass.php on line 151

Notice: Undefined index: l3 in /home/dialektologia/web/classes/maincontentclass.php on line 151

Notice: Undefined index: l4 in /home/dialektologia/web/classes/maincontentclass.php on line 151
 | Tekst 8

Sułoszowa Tekst gwarowy

Agata Liberek, Alina Kępińska

Piosenka  „Jedzie, Jasiu, jedzie”
 
Nagranie tekstu: Marta Obtułowicz, transkrypcja: Agata Liberek, weryfikacja zapisu i opracowanie tekstu: Alina Kępińska.
 
Informatorki: p. Roś i p. Kafel z Sułoszowej, lat ok. 50. Mają wykształcenie zawodowe, mieszkają w Sułoszowej. Należą do zespołu „Sułoszowianki”.
 
    
 

Informacja: jeśli nie możesz odsłuchać nagrania, skorzystaj ze wsparcia znajdującego się na stronie Adobe)
 
 

 

Jedzie Jasiu, jedzie
 
Jedzie Jasiu, jedzie,
Mijo mój gonecek,
Cy ci sie nie widzi,
U mnie porządecek,
Cy ci sie nie widzi,
u mnie porządecek.
 
U mnie porządecek,
a jo w dumu sama,
przyjedź, Jasiu, przyjedź,
dom kuniowi siana,
przyjedź, Jasiu, przyjedź,
dom kuniowi siana.
 
Dom kuniowi siana
i łobrog i łobrok,
a tobie, Jasieńku,
sześ podusek pod błok,
a tobie, Jasieńku,
sześ podusek pod błok.
 
Sześ podusek pod błok,
a siódmo pod głowe,
i tak ci, Jasieńku,
dogłodzić ni moge,
i tak ci, Jasieńku,
dogłodzić ni moge.
 
Dogłodzić, dogodzić,
a jak bedzies chciała,
rozbier se łóżecko
i połóż sie sama,
rozbier se łóżecko
i połóż sie sama.
 
Rozebrać, rozbiere
i płościć nie bede,
chłoć swego wjonecka
pozbede, pozbede,
choć swego wjonecka
płozbede, pozbede.
                                                                                                                               
Nie pozbyndziesz sama,
pozbyndziem łoboje,
byńdziym sie dorobiać
chlebusia we dwoje,
byńdziem sie dorobiać
chlebusia we dwoje.
 
Chlebusia we dwoje
i flasecke wina,
zeby nom Pon Jezus
doł piyrsego syna,
zeby nom Pon Jezus
doł piyrsego syna.
 
Doł piyrsego syna,
a drugo córecke,
byndziym piastowali,
jako jaskółecke,
byndziym piastowali,
jak te jaskółecke.
 
 
Uwagi o języku
 
Piosenka w nieznacznie zmienionej postaci jest znana także w innych regionach,  np. w Sieradzkiem (z nagrania p. Józefy Dutkowskiej z Chojnego, dokonanego przez Alinę Kępińską), co poświadcza wskazywaną przez wielu badaczy folkloru, np. Jerzego Bartmińskiego „wędrowność” twórczości ludowej, zwłaszcza pieśni. To ona sprawia, że 
w tekstach piosenek czasami pojawiają się różnice – już to ze względu na rym bądź rytm (np. tekstowi ze Sułoszowej: Zeby nom Pon Jezus/ Doł piyrsego syna, odpowiadają bardziej rytmiczne wersy w sieradzkiej wersji piosenki: Żeby dał Pan Jezus,/ Najpierwszego syna), już to w wyniku niedokładnego powtarzania kliszowanych tekstów. W tekście z Sułoszowej taka różnica dotyczy choćby ostatniej zwrotki, w której jedna z pań śpiewa najpierw: jako jaskółecke, by następnie powtórzyć po koleżance: jak te jaskółecke. Czasem powtarzanie kliszowanych tekstów powoduje, że pojawiają się nie do końca logiczne połączenia, jak w dwóch kolejnych zwrotkach piosenki z Sułoszowej: Dogłodzić, dogłodzić,/ A jak bedzies chciała,/ Rozbier se łóżecko/ I połóż sie sama,/ Rozbier se łóżecko/ I połóż sie sama., oraz: Rozebrać, rozbiere/ I pościć nie bede,/ Choć swego wionecka/ Pozbede, pozbede, którym w Chojnem w Sieradzkiem odpowiada: Dogodzić, dogodzisz,/ A jak będziesz chciała,/ Rozbierz mi łóżeczko/ I połóż się sama,/ Rozbierz mi łóżeczko i połóż się sama., oraz: Rozebrać, rozbiorę/ Lecz kłaść się nie będę/ Bo swego wianeczka/ Pozbędę, pozbędę. Także w Sieradzkiem mamy do czynienia z powtarzaniem nie do końca rozumianych fraz, czego przykładem są słowa p. Dutkowskiej, która śpiewała: „Przeleciał żurowie”, a na pytanie, co to znaczy, odpowiedziała: „Ano nie wiem, tak to już jest”. 
Piosenka ze Sułoszowej charakteryzuje się następującymi cechami językowymi:
a)      fonetycznymi:
1)      bardzo konsekwentne mazurzenie, zwłaszcza głoski cz i sz: gonecek, cy, porządeczek, podusek, bedzies, łóżecko, wjonecka, zeby, piyrsego, córecke, jaskółecke (brak mazurzenia jedynie: sześ); mazurzeniu nie ulega też ż: łóżecko, połóż się,
2)      tzw. fonetyka międzywyrazowa udźwięczniająca, w tekście piosenki poświadczona tylko raz: łobrog i łobrok, a brak konsekwencji nie dziwi, bo to tekst śpiewany,
3)      wąska realizacja dawnego a długiego: mijo ‘mija’, doł ‘dał’, dorobiać ‘dorabiać’ oraz jo ‘ja’,
4)      rozchwiana wymowa samogłosek nosowych:
ę: pozbyndziesz ‘pozbędziesz’, byndziym ‘będziem’ – z wąską asynchroniczną wymową ę, ale też bede ‘będę’, pozbede ‘pozbędę’– z barwą ustną samogłoski jak w polszczyźnie standardowej, ale z denazalizacją przed d (dość częstą w cz. ter. czasownika być i pochodnych od niego czasowników przedrostkowych),
ą: wymowa jak w polszczyźnie ogólnej, czyli jako o i z asynchroniczną wymową przed spółgłoskami zwartymi: porzondeczek ‘porządeczek’; na uwagę zasługuje jednak denazalizacja wygłosowego –ą, typowa dla Mazowsza: siódmo ‘siódmą’, drugo ‘drugą’,
5)      zmiany zależne samogłosek przed spółgłoskami półotwartymi, mianowicie: zwężenie o przed m, n (dumu ‘domu’, kuniowi ‘koniowi’), zwężenie a przed m, n (gonecek ‘ganeczek’, dom ‘dam’, nom ‘nam’, wjonecka ‘wianeczka’, Pon ‘Pan’), zwężenie e przed m (ni mogę ‘nie mogę’, byndziym ‘będziem’, ale i bez zmiany pozbyndziem i byńdziem), zwężenie e przed r (piyrsego ‘pierwszego’),
6)      brak przegłosu e w o: rozbiere ‘rozbiorę’,
7)      słaba i niekonsekwentna labializacja samogłoski o w nagłosie i po spółgłoskach wargowych i tylnojęzykowych, np.:  łobrok, łoboje, błok, dogłodzi, płozbede (ale też: dogodzić i pozbede)
8)      asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej, w jednym przypadku doprowadzająca do znacznego osłabienia artykulacji wargowej głoski w’: wjonecka orazwjonecka ‘wianeczka’
9)      uproszczenie grup spółgłoskowych: seś ‘sześć’, piyrsego ‘pierwszego’; wynik uproszczenia to także forma se ‘sobie’,
b)      fleksyjnymi:
1)      wyrównanie w M. lp. rzeczowników męskich osobowych do form W.: Jasiu,
2)      archaiczna końcówka –m w 1. os. lm. cz. ter. i przyszłego prostego: pozbyndziem ‘pozbędziemy’, byńdziem ‘będziemy’,
3)      2. os. lp. tr. rozk. rozbier ‘rozbierz’ to prawdopodobnie wynik wyrównania do tematu czasu teraźniejszego, por. rozbiere ‘rozbiorę’
c)      słowotwórczymi:
1)      bardzo liczne w tak krótkim tekście zdrobnienia: Jasiu, Jasieniek, gonecek, porządecek, wjonecek, łóżecko, flasecka, córecka, jaskółecka i chlebuś,
d)     leksykalnymi: widzieć się komu ‘podobać się komu’
 
 
 
 
 
 

 

 

ISBN: 978-83-62844-10-4 © by Authors. Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie: ITKS