|
Przejście wygłosowego -aj > -ej. Wymiana -aj > -ej, a więc wymowa typu dej, słuchej, czekej, tutej, dzisiej, to cecha typowa przede wszystkim dla zachodniej i południowej Polski (Wielkopolska, Śląsk), w niektórych wyrazach obejmująca znaczną część Małopolski, a niekiedy (w formach przysłówków dzisiaj, wczoraj i tutaj) trafiająca się też na Mazowszu. Występuje głównie w rozkaźniku (2. os. lp. trybu rozkazującego), np. śpiywej, zapytej się, oraz w formach przysłówków: dzisiej, wczorej, tutej, w których wygłosowe -ej można tłumaczyć również analogią do form przymiotnikowych: dzisiejszy, wczorajszy, tutejszy. W formach rozkaźnika ma natomiast charakter fonetyczny, tj. objaśnia się to zjawisko jako przesunięcie ku przodowi i zwężenie artykulacji samogłoski a przed tautosylabicznym j. Formy rozkaźnika z -ej mają różny zasięg. Najszerzej, gdyż obejmują również większość Małopolski, są znane formy z -ej w formach rozkaźnika od czasownika dać, np. dej, dejcie, dejta. Mimo zakresu form z -ej < -aj typowego przede wszystkim dla południowej i zachodniej Polski uprzednioną artykulację przed a można obserwować także na Mazowszu, ale w zasadzie tylko w formach przysłówków dzisiaj, wczoraj i tutaj, co można uważać za skutek wyrównań analogicznych. Sporadycznie na Mazowszu bliższym do linii Wisły mogą się też pojawić formy rozkaźnika typu dej, czytej. |
