|
Kurpie to wyraziście wyodrębniający się z północno-wschodniej części Mazowsza region etnograficzny i językowy (dialektologiczny). Pojmowany szerzej obejmuje tereny Puszczy Zielonej i Puszczy Białej (zob. Mapa. Puszcza Zielona. Puszcza Biała). Węższe ujęcie wiąże natomiast Kurpie tylko z obszarem Puszczy Zielonej, która jest też nazywana Puszczą Kurpiowską. Region leży w dorzeczu środkowej Narwi, w przybliżeniu między Orzycem od zachodu i Pisą od wschodu. Na północy wyznacza go granica byłego województwa olsztyńskiego, a od południa Narew od ujścia Pisy do ujścia Omulwi. Obszar ten tworzy nieckowatą nizinę z lekka nachyloną w stronę południową. Podstawową glebę stanowią piaski i torfowiska oraz tzw. bielice. Porastają go obfite lasy (puszcze), stąd tez inna nazwa Kurpiów – puszczaki. Nazwa "Kurp" (stąd nazwa regionu) pochodzi od chodaków noszonych w przeszłości przez ludność zamieszkującą te tereny. Kurpiowszczyzna mimo iż przez wieki stanowiła i do dziś stanowi odrębną jednostkę kulturową i językową, administracyjnie nie tworzyła nigdy osobnej jednostki terytorialnej. Obecnie znajduje się na terenie trzech województw: mazowieckiego, podlaskiego i, w niewielkim zakresie, warmińsko-mazurskiego. Odrębny rozwój Kurpiowszczyzny był uwarunkowany – po pierwsze – późnym osadnictwem i naturalną barierą geograficzną, jaką stanowiły lasy, a po drugie innym stylem życia jej mieszkańców zajmujących się wyrębem lasów, bartnictwem, rudnictwem i smolarstwem (a nie jak na sąsiednich terenach rolnictwem). Kultura kurpiowska zatem wyraźnie różniła się od kultury sąsiadów: na północy protestanckich Mazurów (różniących się wyznaniem od katolickich Kurpiów), na innych obszarach – mazowieckiej drobnej szlachty i chłopów pańszczyźnianych, którzy różnili się zajęciami i związanym z nimi modelem życia od mieszkańców puszcz. Fotografie: Sylwester Marchewka |
