Leksykon kaszubski

autor: Jerzy Treder, redakcja i digitalizacja: Małgorzata Klinkosz

 

 

NEOSEMANTYZM W KASZUBSZCZYŹNIE (kasz. neòsemantëzna) to neol. semant., czyli dawny wyraz w nowym znaczeniu, np. z Sychta SGK: kłosowac ‘dwukrotnie młócić jęczmień maszyną’ (pn.) wobec ‘obijać cepami jęczmień z wąsów’; knôp ‘bot. kaktus’ wobec ‘chłopiec’ (Gowidlino); laséwc ‘partyzant leśny’ wobec ‘robotnik leśny’ (Puckie); liwk ‘część opony roweru...’ (pn.) wobec ‘kamizelka’; łączba ‘przewody elektr.’ wobec przestarz. ’łączność’ (Puckie); òdpòcznica ‘leżanka’ wobec ‘ława’ (Puckie); pôchniączka ‘perfumy’ (śr.) wobec ‘zapach’ (śr., pd.); plestôcz ‘odbiornik radiowy’ wobec ‘gaduła’; sznërówka ’snopowiązałka’ (pn.) wobec ‘stanik, gorset’; zastawnik ‘adwokat’ (Kartuskie) wobec przestarz. ‘obrońca’ (śr.). Lokalizacji geogr. brak przy określanych jako międzywoj.: séwnica ‘siewnik’ wobec ‘płachta do siania’; szaroch ‘strażnik graniczny’ wobec ‘kot’; szpartakùs ‘lewicowiec’ (por. pol. spartakus); sztãplowac ‘odbierać zasiłek dla bezrobot.’ Przykłady można by mnożyć. Neosemant. nierzadko pojawiają się też w kaszubszczyźnie lit., np. u Majkowskiego: płoszëdło ‘rodzaj wozu’ wobec ‘lekki deszcz’ i ‘strach na wróble’; szor ‘nawałnica’ wobec ‘głębia w morzu lub jeziorze’; u Labudy: chòchùlc ‘adwokat’ wobec ‘złośl.: obrońca’; u Trepczyka: wëdôwk ‘wydanie utworu’ wobec ‘wydatek’; òbéńda ‘powiat’ wobec ‘okolica’ i ‘nagana’; u Nagla np. wzérnik ‘telewizor’; u Sychty to zdrzélnik : zdrzec.