|
Administracyjnie Podlasie zamyka się współcześnie w granicach województwa podlaskiego i mazowieckiego. Granice administracyjne nie zgadzają się jednak z podziałami kulturowymi i do dziś na styku historycznego Mazowsza i Podlasia znajduje się wiele terenów o trudnej do jednoznacznej klasyfikacji „przynależności” kulturowej. Największe podlaskie miasta to: Białystok, Biała Podlaska, Bielsk Podlaski i liczące poniżej 25 tys. mieszkańców: Białowieża, Drohiczyn, Hajnówka, Łapy, Mońki, Radzyń Podlaski, Siemiatycze, Sokołów Podlaski. Stopień uprzemysłowienia terenu jest stosunkowo niski, do najlepiej prosperujących na tych terenach gałęzi przemysłowych należą: przetwórstwo mięsne, przetwórstwo rolno-spożywcze, mleczarstwo, browarnictwo, cukiernictwo oraz przemysł drzewny. Są to jednak w większości niewielkie w skali krajowej przedsiębiorstwa.
Większość mieszkańców Podlasia to ludność wiejska. Związane jest to ze wspomnianym niskim uprzemysłowieniem regionu: w dawnych województwach: białostockim, siedleckim, łomżyńskim i bialskopodlaskim użytki rolne zajmowały ponad 55% całości terytorium. Należy jednak pamiętać o tym, że ziemie regionu to w przeważającej większości ziemie średnie i słabe, wśród upraw dominują zboża i ziemniaki, mniejsze powierzchnie zajmują rośliny przemysłowe, rośliny pastewne i krzewy owocowe.
Obszar Podlasia jest bardzo różnorodny, a dzięki temu interesujący pod względem wyznaniowym, narodowościowym i co za tym idzie językowym. Wprawdzie w większości zamieszkiwany jest przez Polaków, jednakże szczególnie na wschodnich terenach Podlasia mieszka sporo Białorusinów i Ukraińców. W Bielsku Podlaskim funkcjonuje liceum z białoruskim językiem nauczania, nie jest to sytuacja w tym regionie odosobniona. Na terenie dawnego województwa bialskopodlaskiego i białostockiego odrębną grupę stanowią potomkowie osiedlonych tu niegdyś Tatarów. W Sokółce znajduje się niewielkie muzeum, gromadzące pamiątki, związane z Tatarami, na Podlasiu zachowało się kilka meczetów i mizarów. Zróżnicowanie narodowościowe i językowe regionu pokazują również wyniki spisu powszechnego, przeprowadzonego w 2002 roku. Obrazuje je poniższa tabela:
| Narodowość | Liczba deklarujących | (w tym z obywatelstwem polskim) | | Białoruska | 46420 | 46041 | | Litewska | 5907 | 5156 | | Ukraińska | 1441 | 1366 | | Żydowska | 25 | 22 | | Tatarska | 323 | 319 | | Rosyjska: | 647 | 511 | | Romska | 369 | 365 |
Tab. 1. Wybrane (poza polską) narodowości zamieszkujące województwo podlaskie.
Powyższa tabela pokazuje zróżnicowaną sytuację narodowościową występującą dzisiaj na Podlasiu, która jest efektem burzliwych dziejów historycznych regionu. Co ciekawe, większość mieszkańców województwa podlaskiego, którzy deklarują inną niż polska narodowość, posiada polskie obywatelstwo.
Statystycznie na Podlasiu wyznaniową większość stanowią wyznawcy Kościoła Rzymskokatolickiego, w terenach najbardziej wysuniętych na wschód (np. Hajnówce) przeważają natomiast wyznawcy prawosławia (Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego). Mniejsze grupy stanowią wyznawcy kościoła protestanckiego (najstarsza istniejąca parafia ewangelicko-augsburska w Węgrowie), Kościoła Starokatolickiego Mariawitów (Cegłów, Wiśniew. W parafii Stoczek Węgrowski urodziła się założycielka Mariawitów – Felicja Kozłowska), Kościoła Chrześcijan Baptystów (Hajnówka, Białowieża). W Kostomłotach znajduje się jedyna w Polsce parafia Kościoła Unickiego, w Wisznicach i Żeszczynce ocalałe cerkwie unickie, które dziś funkcjonują jako zabytki. Owa różnorodność kulturowa doskonale widoczna jest w historycznej architekturze regionu. Obok kościołów rzymskokatolickich, znajduje się tu wiele cerkwi oraz ocalałe z wojennej gehenny synagogi (Orla, Siemiatycze) i liczne, choć bardzo często zaniedbane kirkuty.
Podlaska kultura ludowa nie odchodzi w zapomnienie. Dosyć prężnie działają różnego rodzaju ośrodki regionalne, kultywujące kulturę i historię Podlasia, znajdują się one między innymi w Białymstoku, Białej Podlaskiej, Międzyrzecu Podlaskim, Goniądzu, Grajewie, Ciechanowcu, Węgrowie, Sokołowie Podlaskim, Bielsku Podlaskim. Działalność popularyzatorską prowadzą również placówki muzealne: w Białowieży, Drozdowie, Ciechanowcu (skansen), Jurowcach, Zuzeli, Tykocinie, Hajnówce. Na omawianym terenie odbywają się imprezy kulturalne i folklorystyczne, takie jak: festiwal muzyki cerkiewnej w Hajnówce, czy przeglądy zespołów folklorystycznych w Hajnówce. W Siemiatyczach od 17 lat organizowane są koncerty i występy folklorystyczne, podkreślające różnorodność kulturową regionu pod nazwą „Podlaska Jesień”.
Fotografie: Katarzyna Kresa i Monika Kresa |
