Leksykon kaszubski
Leksykon kaszubski
Powrót do listy haseł
Dialektologia historyczna kaszubszczyzny
autor: Jerzy Treder, redakcja i digitalizacja: Małgorzata Klinkosz
DIALEKTOLOGIA HISTORYCZNA KASZUBSZCZYZNY
obejmuje m.in. cechy: 1. zachowanie samogłosek nosowych (najczęściej synchronicznych), np.
ząb
:
z
ã
b
ë
, pol.
ząb
:
zęby
, i dyspalatalizacje: ps.
*
ě
≥ ‘
a
:
wierz
ë
c
:
wiara
, pol.
wierzyć
:
wiara
; ps. *
e
≥ ‘
o
:
niesc
:
niosã
, pol.
nieść
:
niosę
; 2. archaiczne i reliktyczne cechy pnkasz., zdradzające daw. związki z językiem połabskim: ‘
ar
≤
ŕ
(sonant):
cwiardi
, pol.
twardy
;
ô
ł
≤
*
l
)(
*
ľ
(sonanty):
d
ô
łdżi
,
w
ô
łk
, pol.
długi
,
wilk
;
TłoT
≤
*
TelT
:
młoc
,
płoc
, pol.
mleć
,
pleć
;
Tart
≤
*
TǎrT
:
warna
, pol.
wrona
; należy tu nadto
akcent
swobodny i ruchomy i zachowanie śladów (w alternacjach) dawnej opozycji
iloczasu
: długość wokalizmu w rdzeniu praesentis i krótkość w innych formach czasowników III i IV koniugacji A. Leskiena:
g
ô
d
ô
:
gadac
,
spi
é
w
ô
:
spiewac
; 3. równoczesne powiązania ze wsch. Lechią, czyli dialektami Polski kontynentalnej reprezentują m.in. średniowieczne procesy
re-
,
je-
≤
rǎ-
,
jǎ-
:
rek
,
jerzmò
, pol.
rak
,
jarzmo
czy
‑k
,
‑c
≤
*
‑
ъ
k
ъ
,
*
‑
ь
c
ь
:
kòtk
,
òjc
, pol.
kotek
,
ojciec
(
jery
); wspomnieć można o reliktycznym
z
≤
dz
:
miz
ë
£
midz
ë
, pol.
między
. Z całym obszarem dialektalnym pol. dokonała się zmiana barwy (XV/XVI w.) długich
ā
,
ō
,
ē
w tzw. ścieśnione
ô
,
ó
,
é
:
dż
ô
d
,
dół
,
chl
é
b
, pol.
dziad
,
dół
[wymowa:
duł
],
chleb
. Wyłącznie kasz. są cechy: a) starsze:
i
≤
į
≤ *
ę
(nieprzegłoszone) (XII w.):
trzisc
, pol.
trząść
;
s z c dz
≤
ś ź ć dź
(po poł. XII w.):
sedzec
, pol.
siedzieć
;
ë
≤
ǐ
,
ў
,
ǔ
(poł. XVII w.):
ż
ë
da
,
d
ë
mù
,
l
ë
du
, pol.
żyda
,
dymu
,
ludu
; b) nowsze z XIX w.:
cz
,
dż
≤
k
’,
g
’:
tacz
é
nodżi
, pol.
takie nogi
, czy
l
≤
ł
:
stól
, pol.
stół
; ostatnia ograniczona tylko do {L Bylaków i Słowińców.
Powrót do listy haseł
Start
Wprowadzenie
Podstawy dialektologii
Opis dialektów polskich
Kaszubszczyzna
Kultura ludowa
Leksykon terminów
Leksykon kaszubski
Autorzy
Mapa serwisu
Literatura
ISBN: 978-83-62844-10-4
© by Authors.
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie:
ITKS