Leksykon kaszubski
Leksykon kaszubski
Powrót do listy haseł
Dualis
autor: Edward Breza, redakcja i digitalizacja: Małgorzata Klinkosz
DUALIS
W KASZUBSZCZYŹNIE
(kasz.
dwòjôk
,
dual
) jest genetycznie łacińskim liczebnikiem mnożnym od liczebnika gł.
duo
‘dwa, dwaj’, użytym przez gramatyków na oznaczenie liczby podwójnej (
numerus
dualis
), w wielu bowiem jęz., jak starożytna greka, scs., dzisiejszy język łużycki i słoweński oprócz l.p. (
n
.
singularis
) i l.m. (
n
.
pluralis
) występowała i występuje liczba podwójna Wzięła się ona stąd, że człowiek liczył na dwóch rękach, nogach i organach ciała człowieka i zwierzęcia występujących parzyście. Osobnych form używano też, gdy liczono przedmioty po dwa egz. Formy te dotyczyły też przymiot., liczebników, zaimków i czasowników, z którymi rzeczowniki wchodzą w związku zgody lub związku gł. (orzeczenie z podmiotem). Morfologicznymi formami liczby podwójnej w jęz. pol. są
ręce
,
rękoma
,
ręku
;
oczy
,
uszy
,
oczu
,
uszu
,
oczyma
;
plecy
(
piersi
są też formą l. mnogiej), jednak od XVII w. mają one już tylko znaczenie l. mnogiej. Jako osobna kategoria – fleksyjna l.podwójna istniała do niedawna w kaszubszczyźnie; stosował ją np. J. Trepczyk. Dziś jej liczne formy mają znaczenie l. mnogiej, np. nie tylko
dwie r
ã
ce
, ale też
szter
ë
r
ã
ce
. W zaimkach i czasownikach formy l.podwójnej używane są do większej liczby osób (funkcja pluralna), np.
wa jidzeta
,
g
ô
d
ô
ta
,
jidzta
,
gad
ô
jta
║ mówta
, do jednej szanowanej osoby używa się form l.m.:
W
ë
jidzece
,
g
ô
d
ô
ce
,
jidzce
,
gad
ô
jce
║ mówce
(pluralis maiestaticus).
Powrót do listy haseł
Start
Wprowadzenie
Podstawy dialektologii
Opis dialektów polskich
Kaszubszczyzna
Kultura ludowa
Leksykon terminów
Leksykon kaszubski
Autorzy
Mapa serwisu
Literatura
ISBN: 978-83-62844-10-4
© by Authors.
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie:
ITKS