|
Formy 1. os. lmn. czasu teraźniejszego. W czasie teraźniejszym największe zróżnicowanie form charakteryzuje 1. os. lmn. Dotyczy przede wszystkim końcówek, w mniejszym zakresie postaci tematu fleksyjnego. Oprócz ogp. końcówki ‑my mogą wystąpić ‑m, ‑ma, ‑me, ‑wa. Archaiczna końcówka ‑m jest charakterystyczna dla Polski północnej i północno-wschodniej (tylko w trybie oznajmującym), np. chodzim, widzim. Granica utrzymywania się tej końcówki przebiega w okolicach Kościerzyny, Nowego Tomyśla, Żnina, Kutna, Siedlec i Biłgoraja. Niektóre gwary w 1. os. lmn. mają końcówkę ‑wa. Jest to końcówka dawnej liczby podwójnej (zob. Liczba podwójna) używana współcześnie najczęściej w funkcji liczby mnogiej (na dużych obszarach dialektu mazowieckiego i małopolskiego, poza wschodnią Lubelszczyzną i gwarami podlasko-suwalskimi). Końcówka -wa jako wykładnik liczby podwójnej, czyli oznaczająca dwie osoby, dwa przedmioty, zjawiska itp., może jeszcze wystąpić w okolicach Puław, Kazimierza i Tarnobrzega, por. chodziwa, bierzewa.
Końcówka ‑ma, stosowana w gwarach chełmińsko-dobrzyńskich, malborskich, kujawskich, na południu głównie na Sądecczyźnie, pochodzi z kontaminacji (skrzyżowania) końcówek liczby podwójnej ‑wa i liczby mnogiej ‑m, np. robima, pijema. W gwarach południowo-zachodnich (Podhale, Spisz, Orawa, część południowego Śląska) pod wpływem obcym występuje końcówka ‑me, np. chodzime, piecyme, (zob. Wpływy obce we fleksji). Na skutek wyrównań analogicznych (do form tematu 1. os. lp.) w 1. os. lmn. pojawia się spółgłoska twarda lub stwardniała w wygłosie tematu fleksyjnego por. idemy, bieremy, niesemy, wrócemy się, chodzemy // idymy, bierymy, niesymy, wrócymy się, chodzymy (bo gwarowe: idę, bierę, niesę, wrócę się, chodzę). Zmiana ta objęła południe Małopolski, Śląsk, południową, zachodnią i częściowo środkową Wielkopolskę. |
