Słowotwórstwo rzeczowników w gwarach ludowych cechuje większa produktywność niektórych formantów słowotwórczych. Dotyczy to między innymi przyrostków ‑acz, ‑ak, ‑ek, ‑ka, ‑nik, np. dmuchacz, budowacz, golacz ‘fryzjer’, bluźniak, judak, źłopak, niedbałek, bociek, indorka, brudaska, krawczka ‘krawcowa’, wyśmiewnik, dębnik, kacznik. Formant ‑ak w nazwach istot małych dominuje w gwarach Polski północnej, skąd przechodzi również do języka ogólnego, np. cielak, źrebak, kurczak, prosiak; ‑ę w tej kategorii występuje w gwarach Podhala i innych terenów Małopolski. W związku z zanikiem odmiany rzeczowników, typu źrebię w gwarach północnej Wielkopolski i Krajny wytworzyła się opozycja znaczeniowa cielę ‘małe cielę’ : cielak ‘podrosłe cielę’. Duży ekspresywizm wypowiedzi gwarowych prowadzi do wielkiej liczby formantów zdrabniających i zgrubiających. Do tworzenia zdrobnień wykorzystuje się m.in. przyrostki: ‑ęczek, ‑ak, ‑aszek, ‑cik, ‑iczek, ‑ulek, ‑unia, ‑uszczek, ‑uszka, ‑yszek, np. boczeszek, chleweczek, bocianiak, stryjaszek, krówcia, córcia, bydełeczko, nosulek, buziunia, grzebiuszczek, stołyszek, a na pograniczu białorusko-ukraińskim występują także przyrostki ‑eniek, ‑eńka, ‑eńko: ogródeniek, kukuleńka, żyteńko, serdeńko, słoweńko. Równie liczne są zgrubienia, najczęściej z formantami: ‑al, ‑as, ‑cha, ‑idło, ‑isko, ‑sko, np. babal, zębal, pędral, cukieras, dziobas, gburas, szwagras, świnias, donicha, zmarszcha, łycha, kiełbacha, chamidło, chłopidło, durnidło, bękarcisko, chorobisko, czapisko, kiełbasisko, garnczysko, łąjdaczysko, chmurzysko, końsko, pazursko, świńsko. Liczne w gwarach ludowych są także derywaty paradygmatyczne (zob. Derywacja), np. narzek ‘narzekanie’, potraf ‘potrafienie’, zaprzeka ‘zaprzeczenie’. Zjawiskiem szczególnym jest prefiksacja rzeczowników, którą cechuje większa produktywność formantu pa‑, rzadkie zaś wą‑, np. pałuba ‘kloc’, pamłoka od młaka ‘czarna chmura’, parowa ‘miejsce grząskie, błotnisko’, wądół, wągroda ‘ogród’. Zachowane są też niektóre formanty staropolskie, np. ‑ach, ‑aj, ‑al, ‑ała, ‑as, ‑awa, np. niedbach, mrugaj, bajdała (zob. Archaizmy słowotwórcze). Niewiele jest formantów typowo gwarowych, takich jak: ‑aga, ‑ajda, ‑ajka, ‑aszek, ‑ich, ‑icha (np. sałaga ‘włóczęga’, ciamajda, kokajka ‘kura’) czy ograniczony tylko do gwar wielkopolskich ‑yszek, np. kamyszek. Pojawiają się także sufiksy obce: ‑acja, ‑ant, ‑atyka, ‑ista, ‑unek, ‑us, np. buntacja, żebracja, rekrutant, grajatyka, skrzypista, spekulista, myślunek, potargus, wędrus. Liczne złożenia, zrosty i kontaminacje wyrazowe w większości mają charakter ekspresywny, np. chłopodziad, babożeń ‘ten, który się ożenił z kobietą starszą od siebie’, chlapousz, ciężkosraj, darmochleb, gównojad, chwalibzdura, dusimiech ‘organista’, kopidół ‘grabarz’, męczybułka ‘piekarz’, pustanoc ‘noc czuwania nad zmarłym’, chleburad ‘ktoś łasy na chleb’, dziadoryja ← dziad )( pracharyja ‘żebracze zaniedbane gospodarstwo’, samoludek ← samolub )( odludek. Dość zróżnicowane są nazwy żon i dzieci (zob. Nazwiska kobiet). W nazwach synów występują zazwyczaj przyrostki ‑ów, ‑ak, a na pograniczu białoruskim również ‑uk, np. Jasieniców Staszek, Bernecczak, Bobiniuk. Nazwy żon i dzieci często są nacechowane emocjonalnie. Por. Ekspresywne nacechowanie wypowiedzi, Słownictwo ekspresywne, Spieszczenia.
