Kaszubszczyzna | Kaszuby południowe | Geografia regionu

Geografia Kaszub Południowych

Małgorzata Klinkosz
fot. Małgorzata Klinkosz
 
Omawiany teren to część powiatów: kościerskiego, chojnickiego, tucholskiego i bytowskiego oraz człuchowskiego. Graniczne jednostki administracyjne wyznaczające południowy kres Kaszub to: Tuchomie, Lipnica, Przechlewo, Konarzyny, Brusy, Karsin, Kościerzyna. W obręb Kaszub Południowych wchodzą dwie krainy: Zabory i Gochy. Na południu leżą Chojnice, miasto nazywane Bramą Kaszub.
Pokryte osadami czwartorzędowymi pochodzenia lodowcowego są pełne surowców mineralnych: gliny zwałowej, głazów narzutowych, iłów, piasków i żwirów oraz kredy łąkowej i torfów. Liczne jeziora polodowcowe i rzeki przyczyniają się do ożywienia ruchu turystycznego. Bliskość i obfitość borów przyczynia się do utrzymania dobrego klimatu. Geomorfologicznie w omawianym obszarze sporo jest wytopisk, czyli wklęsłości terenu powstałych z wytapiania się brył martwego lodu. Mimo, że wiele z powstałych w ten sposób jezior nie ma odpływów, to uchodzi z nich woda przez przepuszczalne skały: piaski i żwiry. Lodowcowa i rzecznolodowcowa akumulacja utworzyła wysoczyzny morenowe płaskie i faliste oraz pagórki moren czołowych, które przybrały formę chaotycznie porozrzucanych wzgórz. Pojezierze Południowobałtyckie, z Równiną Charzykowską i fragmentem Borów Tucholskich ma kilka specyficznych cech. Jak na niziny, wysokość regionów jest na południu dość umiarkowana. Rozległe równiny sandrowe są charakterystycznym elementem tego terenu. Płaskie i rozległe osiągają wysokość 100-150 m n.p.m. Rosną tu przede wszystkim bory sosnowe, które występują w drzewostanach jednorodnych bądź mieszanych – z bukiem lub świerkiem. W lasach spotyka się też cisy, modrzew polski, buk i dąb. Wzdłuż cieków i zbiorników wodnych występują łęgi, w których rosną: olsza szara, wierzba i topola.
Kaszuby południowe mają też swoje kopaliny: surowce skalne, przede wszystkim kruszywo naturalne: piasek i żwiry, iły ceramiki budowlanej, kruszywo grube, kreda jeziorna i torf. Na niskich torfowiskach rosną głównie trzciny, mchy i turzyce. Spotkać tu można rozległe wrzosowiska z wrzosami, trawami, mchami i porostami, gdzieniegdzie jałowcami.
 
Bogactwem terenu Kaszub Południowych jest krajobraz. By chronić przyrodę utworzono na tym obszarze parki ochrony: Kaszubski Park Krajobrazowy, Wdzydzki Park Krajobrazowy o powierzchni 17.857 ha., Zaborski Park Krajobrazowy z żurawiami czarnymi bocianami i Park Narodowy Bory Tucholskie. Znane jest na Kaszubach jezioro Wdzydze, zwane "Kaszubskim Morzem". Zespół Jezior Wdzydzkich obejmuje obszar o łącznej powierzchni 1455,6 ha. Rzeki Wda i Wierzyca urozmaicają teren wraz ze swymi dopływami. Najważniejsza rzeka południowych Kaszub – Brda przedziera się przez Równinę Charzykowską, przepływając przez jeziora, wśród nich Jezioro Charzykowskie. Dzięki rzekom i jeziorom bobry zakładają tu swoje żeremia. Rzeki i jeziora stwarzają okazję do obserwacji ornitologicznych, m. in. tracza długodziobego, tracza nurogęsiego oraz łabędzia niemego. W okolicznych lasach i na polanach spotyka się myszołowy, jastrzębie i bieliki. We Wdzydzach Kiszewskich na początku XX w. powstał pierwszy w Polsce skansen, w którym można obejrzeć eksponaty z Kaszub i Kociewia. Atrakcją regionu jest też Kalwaria Wielewska, z 23. stacjami Drogi Krzyżowej i archeologiczno-przyrodniczy rezerwat „Kamienne Kręgi” w Odrach o historii dwóch tysięcy lat. W Bedominie, miejscu urodzenia Józefa Wybickiego, działa Muzeum Hymnu Narodowego. Kościerzyna, duże miasto regionu, ma dwa sanktuaria. Położone na wysokości 150 m n.p.m., wśród jezior Gałęźne, Kapliczne i Wierzysko jest popularnym centrum turystycznym.
 
 
 
 

 

 

ISBN: 978-83-62844-10-4 © by Authors. Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie: ITKS