Geografia Kaszub Środkowych

Małgorzata Klinkosz

fot. Michał Wiśniewski

 

Omawiany teren zwany jest „Sercem Kaszub”  ze względu na jego centralne położenie i z powodu wyjątkowo pięknych walorów krajobrazowych, które tworzą Wzgórza Szymbarskie, z najwyższym punktem, Wieżycą – 329 m n.p.m., i z uwagi na polodowcowe doliny z licznymi jeziorami rynnowymi, ułożonymi w kompleks tzw. Kółka Raduńskiego. Z powodu niezwykłej rzeźby terenu i jego atrakcji geograficznych wzięła się inna nazwa tego obszaru: Szwajcaria Kaszubska. Liczne jeziora polodowcowe i rzeki przyczyniają się do ożywienia ruchu turystycznego.

 

Kaszuby centralne są pokryte osadami czwartorzędowymi pochodzenia lodowcowego, pełne są surowców mineralnych: gliny zwałowej, głazów narzutowych, iłów, piasków i żwirów oraz kredy łąkowej i torfów. Geomorfologicznie w omawianym obszarze lodowcowa i rzecznolodowcowa akumulacja utworzyła wysoczyzny morenowe płaskie i faliste oraz liczne pagórki moren czołowych, które przybrały formę wyjątkowo urokliwych wzgórz i dolin.  Pojezierze Kaszubskie ma kilka specyficznych cech. Wysokość regionów jest duża, jak na niziny, a rzeźba terenu w strefie garbu pojeziornego niezwykle urozmaicona. Równiny sandrowe w okolicy Kartuz, Żukowa i Sulęczyna nie są tak rozległe, jak na południu Kaszub, a charakterystycznym elementem tego terenu jest jednak krajobraz polodowcowy z wieloma jeziorami. Rosną tu przede wszystkim lasy bukowe, które występują w drzewostanach jednorodnych bądź mieszanych – z brzozą lub świerkiem. W lasach spotyka się też cisy, modrzew polski i dąb. Wzdłuż cieków i zbiorników wodnych występują łęgi, w których rosną: olsza szara, wierzba i topola.

Kaszuby środkowe mają też swoje kopaliny: surowce skalne, przede wszystkim kruszywo naturalne: piasek i żwiry, iły ceramiki budowlanej, kruszywo grube, kredę jeziorną i torf. Na niskich torfowiskach rosną głównie trzciny, mchy i turzyce. Spotkać tu można rozległe wrzosowiska z wrzosami, trawami, mchami i porostami, gdzieniegdzie jałowcami.

 

Bogactwem terenu Kaszub środkowych jest krajobraz. By chronić przyrodę utworzono na tym obszarze parki ochrony: Kaszubski Park Krajobrazowy. Zespół Jezior Raduńskich tworzy malowniczy szlak „Kółko Raduńskie”. Rzeki: Radunia i Łeba urozmaicają teren wraz ze swymi dopływami. Mają nierówny spadek, kręty i bystry bieg oraz liczne przełomy. Płyną silnie wciętymi dolinami przez liczne jeziora. Atrakcją regionu jest obecność w parku 135 gatunków ptaków lęgowych. Najcenniejszymi okazami awifauny są tracze (szlachar i nurogęś) oraz sowa włochatka. Na torfowiskach i jeziorach dystroficznych spotkać można: cyraneczkę, żurawia, a na strugach - pliszkę górską i zimorodka. W jeziorach pływa 17 gatunków ryb rodzimych i 4 introdukowanych.

 

W Kaszubskim Parku Krajobrazowym ustanowiono pomniki przyrody: 33 drzewa i ich zgrupowania i 10 głazów narzutowych. 12 rezerwatów chroni faunę i florę Kaszub: Jezioro Lubygoszcz, Jezioro Turzycowe, Kurze Grzędy, Leśne Oczko, Ostrzycki Las, Staniszewskie Błoto, Staniszewskie Zdroje, Szczelina Lechicka, Szczyt Wieżyca, Zamkowa Góra, Żurawie Błota, Żurawie Chrusty. Dodatkowo 8 obszarów chroni głównie rynny jeziorne oraz dolinę rzeki Łeby: Rynna Potęgowska, Rynna Kamienicka, Dolina Łeby w KPK, Rynna Mirachowska, Rynna Raduńska, Obniżenie Chmieleńskie, Rynna Brodnicko-Kartuska, Rynna Dąbrowsko-Ostrzycka.