Słowniki gwarowe

Halina Karaś

Słowniki gwary borowiackiej (Borów Tucholskich)

Badania nad słownictwem gwary Borów Tucholskich przedstawiają sie – w porównaniu z innymi regionami – bardzo skromnie. Dotychczas opublikowano tylko jeden słowniczek i to amatorski. Nie został natomiast zrealizowany słownik naukowy planowany przez ks. Bernarda Sychtę. Wiadomo, że część zebranych przez niego materiałów zaginęła podczas II wojny światowej. Słownictwo borowiackie rejestrują też slowniki ogólnogwarowe: Słownik gwar polskich PAN, Mały słownik gwar polskich pod red. Jadwigi Wronicz, a także atlasy (nie są to jednak opracowania leksykograficzne, tylko kartograficzne), zwłaszcza Atlas jezykowy kaszubszczyzny i dialektów sąsiednich.

Słowniczek gwary borowiackiej, red. Maria Pająkowska-Kensik, Bartosz Puchowski, Elżbieta Ziółkowska

Pełny adres bibliograficzny powyższego słowniczka to: Słowniczek gwary borowiackiej, red. Maria Pająkowska-Kensik, Bartosz Puchowski, Elżbieta Ziółkowska, Stowarzyszenie na rzecz Ocalenia Śladów Przeszłości w Gminie Cekcyn „Światło”, Towarzystwo Przyjaciół Dolnej Wisły, Cekcyn 2007, ss. 69.

Słowniczek ten, liczący ok. 1700 haseł, powstał na bazie minisłowniczka (ok. 300 wyrazów) opracowanego przez Elżbietę Ziółkowską przy współpracy z uczennicami gimnazjum cekcyńskiego, który opublikowano w pracy wydanej przez Stowarzyszenie „Światło” Ło czym babki i dziadki dawni gzubom powiadali w 2005 roku. Dołączono do niego ok. 700 zebranych w gminie Cekcyn wyrazów przez członków Stowarzyszenia „Światło”, a kolejne wyrazy słowniczek zawdzięcza prof. Marii Pająkowskiej-Kensik, która dołączyła do tego projektu. Słowniczek – prócz Przedmowy Bartosza Puchowskiego poprzedza opis gwary borowiackiej autorstwa M. Pająkowskiej-Kensik (s. 9-13), a kończy spis borowiackich powiedzonek.

Hasła mają najprostszą strukturę: wyraz hasłowy (ewentualnie jego warianty fonetyczne lub morfologiczne) i definicja, najczęściej w postaci odpowiednika ogólnopolskiego, np.

adziubas – motyka,

antrejka – altana,

zamarsknóńć – zadusić,

andryka, andrycha, andryczka – ognicha,

bórtniaki, bortniaki – snopki wiązane w pierwszej warstwie poszycia dachu.

Oprócz wyrazów typowo gwarowych w słowniczku występują też słowa różniące się tylko systemowymi cechami fonetycznymi od ogólnopolskich, np. cuker, cukerek, cyrata, czekólada, czy kolokwializmy, tj. wyrazy charakterystyczne dla polszczyzny potocznej, np. banialuki, bujda, chichrać się.

Literatura cytowana:

Opracowania:

Halina Karaś, 2011, Polska leksykografia gwarowa, Warszawa.

Słowniki:

Mały słownik gwar polskich, pod red. Jadwigi Wronicz, Kraków 2009, ss. 366.

Słowniczek gwary borowiackiej, red. Maria Pająkowska-Kensik, Bartosz Puchowski, Elżbieta Ziółkowska, Stowarzyszenie na rzecz Ocalenia Śladów Przeszłości w Gminie Cekcyn „Światło”, Towarzystwo Przyjaciół Dolnej Wisły, Cekcyn 2007, ss. 69.

Słownik gwar polskich, opr. i wyd. w IJP PAN W Krakowie do r. 1977 pod red. Mieczysława Karasia (Źródła i t. I, z. 1-2), następnie pod red. Jerzego Reichana, obecnie pod red. Joanny Okoniowej (od z. 16.), t. I-VII, z. 4 (23) DUŻO-FUKACZKA, 1979-2010.

Start

Wprowadzenie

Podstawy dialektologii

Opis dialektów polskich

Mapa serwisu