Dzieje miasta Biała Piska

Justyna Garczyńska   

Biała Piska to dawna pruska osada

Gayle, wzmiankowana w 1334 r. jako wieś Gaylen. Na jej terenie w 1429 r. Krzyżacy ulokowali nową osadę nazwaną Geyle, którą polscy koloniści z Mazowsza przemianowali na Biała. Rozwój miejscowość zawdzięczała dogodnemu położeniu na szlaku handlowym. Zasłynęła głównie z dużych jarmarków bydła. Przed 1525 r. Biała należała do archiprezbiteratu (odpowiednik dekanatu) diecezji warmińskiej w Reszlu. W 1656 r. wieś została spalona przez Tatarów hetmana Gosiewskiego. Osada, wówczas nosząca nazwę Bialla, otrzymała prawa miejskie 26 marca 1722 roku. Liczyła wtedy 600 mieszkańców. Rozwój miejscowości nastąpił po wybudowaniu w II poł. XIX w. linii kolejowej z Ełku do Piszu. W latach 1826-1829 pastorem w Białej był Jan Szmborski (1770-1832), nauczyciel, autor popularnych na Mazurach podręczników do języka polskiego. W 1920 r. objęta plebiscytem na Mazurach została w granicach Niemiec. W roku 1938 nazwa miasta została zmieniona na Gehlen, a następnie Gehlenburg. Zabytki miasta to: kościół barokowy pod wezwaniem św. Andrzeja Boboli z poł. XVIII w., ratusz z początku XX w. oraz zabudowa małomiasteczkowa z przełomu XIX i XX w.