Leksykon terminów i pojęć dialektologicznych

Leksykon Wymowa dyftongiczna samogłoski o. Oprac. A. Krawczyk-Wieczorek na podstawie: Dejna 57.

Dyftongiczna wymowa samogłoski o. Najczęściej dyftongiczną wymowę ma samogłoska o w większości gwar wielkopolskich, śląskich i małopolskich. Samogłoska o jasne w dyftongu ^ło może ulegać przesunięciu ku przodowi: ^ło → ^ło^e, np. s^ło^eva, s^łeva = sowa, może też ulegać osłabieniu element niezgłoskotwórczy ^ł: soeva. Takie przesunięcie artykulacyjne w znacznej części gwar wielkopolskich, u Mazurów wieleńskich, w gwarach północnośląskich i w Małopolsce środkowej (koło Sandomierza, Kielc, Tarnowa) zapobiegało przejściu dyftongu ^ło → ^łu i zmieszaniu się z kontynuantami ó ścieśnionego. Samogłoska o jako o^ł: to^łper, ko^łpeć pojawia się niekiedy na Dolnym Śląsku. Dyftongizacja ó pochylonego występuje na północnym Śląsku, w zachodniej Wielkopolsce: s^łu^ol, s^ły^el, sóy^el i pozostaje w związku z wymową o jasnego. Tam, gdzie brzmi ono jak ^ło, tam ó → ^łu^o; tam, gdzie o → ^łe lub oe, tam, ó → ^ły lub óy^e: s^łova – s^łu^ol, s^łeva, soeva – s^ły^el, so^uy^el. W północno-zachodniej Wielkopolsce (z wyjątkiem gwar kramskich), gdzie ó pochylone = u, etymologiczne u wymawia się szeroko i przeważnie dyftongicznie: do^ułsza, o^ułmar = dusza, umarł.