Leksykon kaszubski

Leksykon kaszubski

Powrót do listy haseł

Konsonantyzm

autor: Jerzy Treder, redakcja i digitalizacja: Małgorzata Klinkosz
 
 
KONSONANTYZM W KASZUBSZCZYŹNIE (kasz. kònsonatëzna) Dla całej kaszubszczyzny przyjąć można następujący system spółgłoskowy, zawierający 24 lub 25 spółgłosek (kasz. spółzwãków, kònsonantów), gdyż rz (ř) występuje częściej lub rzadziej na niektórych terenach,
a)  wargowe (lëpné): p b f w m
b)  zębowe (zãbné): t d s z c dz n
c)  dziąsłowe (dąsłowé): sz ż cz dż l r (rz)
d)  średniojęz. (strzédnojãzëczné): ń
e)  tylnojęz. (tilnojãzëczné): k g ch
f)  półsamogłoski (półsamòzwãczi): j ł
zwł. u najstarszego pokolenia. Aż 16 spółgłosek wchodzi w pary bezdźwięczna : dźwięczna, a mianowicie: p : b, f : w, t : d, s : z, c : dz, sz : ż, cz : , k : g; poza nimi zostają półotwarte (tj. m n r l ł) i ch, chociaż ostatnia w określonych sytuacjach może mieć fakultatywny odpowiednik dźwięczny, np. dobriγ dzecy. Opozycja twarda : miękka dotyczyć może tylko ® wargowych, np. p : p’, b : b’ itd. Tylnojęz. k g są właściwie tylko twarde, alternując z nowymi miękkimi ć (pd.) bądź miękkimi cz (pn.), zlewającymi się z daw. miękkimi dziąsłowymi cz , alternującymi z k g (np. mãka : mãczëc, mãczi), prócz których funkcjonują nadto miękkie sz ż, alternujące z ch g, np. mùcha : mùsze, noga : nóżka. Miękkie ch’ występuje rzadko i lokalnie (marchiew), wymieniając się na palatalne ś bądź sz, np. marsiewmarsziew. Wyraźnym ograniczeniom, zwł. na pn.-wsch. podlega dystrybucja ń, np. granca, swinsczi, kón. Ograniczeniom na tymże obszarze podlega przede wszystkim częstotliwość ł w wyniku bylaczenia, np. losos, stól. Na pd.-wsch. pojawiają się nowe ś ź w spieszczeniach typu babùsia.
 
 
Powrót do listy haseł
 
 
 
 

 

 

ISBN: 978-83-62844-10-4 © by Authors. Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie: ITKS