Rzeźba

Rzeźba na Kaszubach uprawiana jest jako dziedzina sztuki ludowej zgodnie z tradycją, choć bywają i formy współczesne. Niegdyś głównym tematem rzeźb kaszubskich byli święci. twórcy wykonywali rzeźby z różnego rodzaju drewna, przede wszystkim jednak lipowego, i umieszczali je w przydrożnych kapliczkach, Bożychmękach. Świątki na Kaszubach wykonane przede wszystkim z drewna, czasami opatrzone metalem w celu zabezpieczenia przez warunkami atmosferycznymi, wykonane są drzewa sosnowego lub dębowego, i pozbawionego sęków i słojów lipowego, olchowego i topolowego. Nadal są przedmiotem czci i opieki, przy nich często zbierają się mieszkańcy po to, by śpiewać pieśni maryjne, modlić się. Tak jest np. w Łapalicach, w pow. kartuskim. Główną uwagę w rzeźbie ma przyciągać twarz Chrystusa lub Maryi. U jednych rzeźbiarzy jest ona pełna smutku i cierpienia, u innych jest radosna i pogodna.

Jednym z najbardziej znanych rzeźbiarzy na Kaszubach jest obecnie Czesław Birr z Mściszewic, twórca ponad stu kapliczek, które można spotkać przy drogach.

 Dziś krąg tematyczny rozszerzono o życie codzienne, rybołówstwo, przyrodę, scenki obyczajowe, wieśniaków i wieśniaczki, wędkarzy, krasnoludki, zbieraczy chrustu, bociany, kolędników, wozy i in. Rzeźby kaszubskie są zwarte, statyczne, o słabo rozczłonkowanej bryle. Figury zwykle są sytuowane frontalnie, jeśli polichromowane, to w wąskiej gamie kolorystycznej: biel, róż, czerń, brąz, czerwień, żółć. Oprócz świątków rzeźbi się krzyże drewniane, słupy kamienne, drobne figurki do szopek, zabawki. Nie są one przeznaczone dla odbiorcy ludowego, mieszkańców wsi, lecz dla turystów, kolekcjonerów, muzeów, handlarzy pamiątek.

Niektórzy rzeźbiarze wykonują płaskorzeźby, jak wspomniany już Czesław Birr, i zajmują się snycerką. Znana jest na północy Kaszub postać Franciszka Menczykowskiego z Czerska, który uczył młodzież rzeźbienia talerzy z gryfem kaszubskim w centrum przedmiotu. Artysta ten tworzył tez słynne na całe Kaszuby figury diabłów. W rozwój rzeźbiarstwa po II wojnie światowej wiele pracy włożyła Otylia Szczukowska, która w 1950 r. założyła pracownię, a później i zespół rzeźbiarski. Jej specjalnością była snycerka, rzeźbione szkatułki, popielniczki, skrzynie i naczynia stołowe, krzesła, łóżka.